Trudno w to uwierzyć, ale ponad czterysta. Obok bohaterów fikcyjnych są słynne postacie historyczne i może mniej znani, ale autentyczni mieszkańcy Litwy, których barwne sylwetki przetrwały we wspomnieniach Adama Mickiewicza.
- Tadeusz Soplica
Był synem Jacka Soplicy i owej dziewczyny ubogiej, z którą ożenił się Jacek, żeby zapomnieć o ukochanej Ewie. Na chrzcie otrzymał imię na cześć Tadeusza Kościuszki. Wychowywał się w Soplicowie w domu stryja, przekonany, że jego obydwoje rodzice nie żyją. W momencie rozpoczęcia akcji utworu ma około 20 lat.
- Zosia
Córka Ewy Horeszkówny i Wojewody. Po śmierci rodziców, wywiezionych na Syberię, została oddana na wychowanie Telimenie, łożył na nią w tajemnicy Jacek. Gdy została narzeczoną Tadeusza, miała czternaście lat. Była doskonałą kandydatką na żonę szlachcica i gospodynię w Soplicowie.
- Jacek Soplica vel Ksiądz Robak
Jacek to młody szlachcic, o którym mówiono, że – „…komu na swym wąsie węzełek zawiąże ten zadrży, choćby to był sam Radziwiłł książę” – który z głupiej pychy zabił Stolnika Horeszkę, patriotę i wroga Moskali. Okrzyczany zdrajcą i otoczony pogardą zrozumiał, że: Zły przykład dla ojczyzny, zachętę do zdrady
Trzeba było okupić dobrymi przykłady,
Krwią, poświeceniem się…
Ksiądz Robak walczył o Polskę na najważniejszych polach bitew. U boku Napoleona bił się pod Somosierrą, Jeną i Gdańskiem. Podjął się niewdzięcznej i niebezpiecznej funkcji emisariusza politycznego oraz agitatora szlachty do poczynań cesarza. Działał w Wielkopolsce, Galicji i na Litwie. Uratował życie Hrabiemu, ostatniemu z Horeszków.
- Telimena
To daleka kuzynka Sędziego, opiekunka Zosi, niewiasta już w latach dojrzała, która młodość spędziła w Petersburgu w wytwornym, arystokratycznym środowisku rosyjskim, bardzo jeszcze powabna i elegancka. Najwyraźniej postanowiła, korzystając z przyjazdu wielkiej liczby gości, złapać męża. Kokietowała, niezwykle skutecznie, wszystkich potencjalnych kandydatów. Nie przepuściła ani niedoświadczonemu Tadeuszowi, ani romantycznemu Hrabiemu, ani rozsądnemu Rejentowi. Gdy oddaje rękę Rejentowi, mamy wrażenie, że osiągnęła swój cel, czyli życiową stabilizację, ale to pomyłka, cioteczka Telimena pragnie: „Nareszcie użyć świata – póki służą lata”. Ma się ochotę powtórzyć za Hrabią: „O kobieto dla mnie niepojęta”.
- Sędzia Soplica
Brat Jacka Soplicy, który wychowywał Tadeusza. Za młodu przebywał na dworze Wojewody, ojca Podkomorzego. Nie ożenił się nigdy, ponieważ jego ukochana Marta Hreczeszanka, córka Wojskiego, zmarła. Świetnie gospodarzył w Soplicowie, które było ostoją polskich obyczajów i tradycji.
- Gerwazy Rębajło
zwany też Mopanku, Scyzorykiem lub Półkozicem. Najwierniejszy sługa Stolnika Horeszki, strażnik zamku i zaciekły wróg Sopliców, któremu w końcu udaje się przekonać Hrabiego do najechania na Soplicowo. Przez długie lata ukrywał fakt, że Stolnik przebaczył swojemu zabójcy i uczynił nad nim znak krzyża. Wyznał jednak prawdę umierającemu Jackowi, poruszony jego spowiedzią i tym, że uratował życie jemu i ostatniemu z Horeszków, Hrabiemu. Po zaręczynach Tadeusza i Zosi wyznaje Protazemu, że wbrew sobie zawsze lubił Tadeusza.
- Protazy Brzechalski
Był woźnym trybunału, rezydentem w domu Sędziego Soplicy. Nie chcąc podczas zajazdu wygłaszać intromisji Hrabiego do zamku, dyplomatycznie czmychnął.
Stolnik Horeszko herbu Półkozic. „[…] pierwszy pan w powiecie, bogacz i familiant, […]” pochodził z senatorskiego rodu. Był zwolennikiem Konstytucji 3 maja, przeciwnikiem Targowicy i zagorzałym wrogiem Moskwy.
[…] pan potężny, pobożny i prawy,
który miał w domu krzesła, wstęgi i buławy,
Ojciec włościan, brat szlachty; […]
zginął w 1792 r. podczas oblężenia zamku przez Rosjan z rąk zdesperowanego i owładniętego chęcią zemsty Jacka Soplicy, którego wykorzystał, poniżył i zlekceważył.
- Wojski Hreczecha
W czasie, w którym toczy się akcja Pana Tadeusza, urząd wojskiego był już tylko urzędem tytularnym, a Wojski Hreczecha jako zaufany Sędziego zarządzał kuchnią i był mistrzem ceremonii, czuwającym nad właściwym przebiegiem posiłków (uczta w zamku i uczta zaręczynowa z popisowym serwisem), towarzyskich rozrywek i polowań. W myśliwskiej materii uchodził za największy autorytet w okolicy – roztrząsał spory, organizował nagonkę na grubego zwierza, doglądał przyrządzania bigosu i obwieszczał koniec polowania grą na rogu. Sądząc z tego, jak doskonale posługiwał się nożem, w młodości musiał być niezłym zawadiaką.
- Maciej Dobrzyński
zwany też Kurkiem na kościele, Zabokiem, Królikiem, Rózeczką lub Maćkiem nad Maćkami.
Siedemdziesiąt dwa lata liczył Maciej, starzec dziarski,
Niskiego wzrostu, dawny konfederat barski.
[…] to pewna, że nigdy go nie uwiodły
Ani chęć osobistej chwały, ni zysk podły,
I że nigdy z moskiewską partyją nie trzymał;
Na sam widok Moskala pienił się i zżymał.
Był przywódcą zaścianka Dobrzyńskich, potomków szlachty mazurskiej, która przybyła na Litwę jeszcze za króla Władysława Jagiełły. Choć nie ufał Robakowi, nie wierząc w odzyskanie niepodległości przy boku Napoleona, to na wezwanie księdza, przebrany za furmana, wprowadził posiłki do zajętego przez Rosjan Soplicowa. Pokonał najlepszego fechmistrza Moskali, mimo że walczył w okularach. O dumie, prawości i niezależności Macieja Dobrzyńskiego najlepiej świadczy ostatnia wojenna przygoda.
- Pociej Aleksander Michał herbu Waga
To postać autentyczna, w 1794 roku był adiutantem Jakuba Jasińskiego i rzeczywiście w bitwie o Pragę został ciężko ranny. Podobno przez trzy dni leżał między poległymi i został cudem uratowany. Jako właściciel wielkiej fortuny słynął ze szczodrobliwości.
- Podkomorzy
„To Ostatni, co tak poloneza wodzi”. Był najstarszym i najzacniejszym z gości Sędziego, orędownikiem zachowania tradycji i dobrych wzorców przeszłości. Pod opieką jego ojca przebywał w młodości Sędzia.
Pamiętał czasy, […] kiedy do Ojczyzny
Pierwszy raz zawitała moda francuszczyzny.
Zanim zabrał głos przy stole, dzwonił w tabakierę, którą otrzymał w darze od króla Stanisława jego ojciec, Wojewoda. Niezwykle dzielnie poczynał sobie w bitwie z Rosjanami.
- Generał Jan Henryk Dąbrowski
Postać historyczna, twórca Legionów Polskich we Włoszech. Wraz ze swym sztabem brał udział w uczcie staropolskiej, wydanej na cześć zaręczyn Tadeusza i Zosi, Asesora i Tekli Hreczeszanki oraz Telimeny i Rejenta. Podziwiał serwis Wojskiego, słuchał koncertu Jankiela i tańczył poloneza z Zosią.
- Rejent Bolesta
Adwersarz Asesora w sporze o Kusego (chart Rejenta) i Sokoła. Zapalony myśliwy, właściciel charta, strzelby sagalasówki. Telimena zmusiła go, żeby wyrzekł się polskiego, szlacheckiego stroju i wystąpił we fraku:
Widno, że mu frak duszy połowę odebrał.
Stąpa jakby kij połknął, prosto, nieruchawo,
Jak żuraw; nie umie spojrzeć ni w lewo, ni w prawo.
- Asesor
Właściciel charta Sokoła. Na złość Telimenie, o którą był zazdrosny, zaręczył się z Teklą Hreczeszanką.
Zobacz:
Kto jest głównym bohaterem Pana Tadeusza?
Indywidualizacja języka postaci literackich w Panu Tadeuszu Adama Mickiewicza