Jerzy Szaniawski to wybitny dramaturg dwudziestolecia międzywojennego, zresztą również epoki powojennej, tworzył bowiem nadal i to nie tylko dramaty, lecz również opowiadania i słuchowiska radiowe.

  • Typ twórczości Szaniawskiego jest zupełnie różny od dramaturgii Witkacego. To dwa skrajnie odmienne światy, przede wszystkim dlatego, że podstawą koncepcji dramaturgii Szaniawskiego jest realizm – mamy tu do czynienia:
    • z wartką, spójną akcją,
    • bohaterami rzeczywistymi,
    • logiką i konsekwencją zdarzeń,
    • chronologią czasu.
  • Każda sztuka to wypadki z życia wzięte – stają się one przykładem, sygnalizacją problemu, mają skłaniać do rozważania pewnych istotnych kwestii. Dopiero w ten kształt realistyczny wprowadza twórca charakterystyczne dla siebie chwyty:
    • liryzm,
    • ironię,
    • elementy gatunków innych – baśni, przypowieści,
    • symbolikę,
    • aluzję,
    • psychologizację postaci.
  • Warto pamiętać, że jego artystyczną wypowiedzią i dyskusją na temat koncepcji teatralnych jest powojenny dramat Dwa teatry.
    Inne tytuły sztuk Szaniawskiego to:

    • Adwokat i róże,
    • Murzyn,
    • Żeglarz,
    • Most,
    • Fortepian,
    • Kowal,
    • Pieniądze i gwiazdy.
    • Słynne są też prozatorskie opowiadania o Profesorze Tutce – Profesor Tutka i inne opowiadania.

Utwory Szaniawskiego cieszą się popularnością nie tylko ze względu na konstrukcję – krąg tematów, jakie porusza autor, jest bardzo atrakcyjny, mieści się w sferze etycznej, filozoficznej, obyczajowej.

Zajmują go następujące zagadnienia:

  • Wieloznaczność ocen i twierdzeń uznanych przez ogół. Nazwijmy to inaczej – nie ma prawd jednoznacznych, nie ma łatwych ocen, każda sytuacja ma dwie strony. Tę prawidłowość często oglądamy w sztukach Szaniawskiego (Most, Żeglarz)
  • Ludzkie pragnienia, ideały i przemijanie (Adwokat i róże)
  • Zderzenie marzeń, fantazji człowieka z rzeczywistością (Murzyn)
  • Mit i legenda – ich siła i powstawanie, rola w społeczeństwie, ich wartość (Żeglarz)
  • Sztuka, koncepcje teatralne (Fortepian, Dwa teatry)
  • Pojęcia: zło, dobro, fałsz, prawda – ich wieloznaczność, trudności w zdefiniowaniu (Most, Żeglarz)

Ważne przy omawianiu dramatów Szaniawskiego i cech jego twórczości jest spostrzeżenie, że nigdy nie wyrokuje niczego sam, jednoznacznie i bezdyskusyjnie. Niczego nie sugeruje. Ukazuje wieloznaczność życia, złożoność życiowych sytuacji – i pozostawia je do rozważań odbiorcy, poddaje osądowi widza czy czytelnika.

Zobacz:

Jaki problem porusza Jerzy Szaniawski w dramacie pt. Żeglarz?