Jerzy Andrzejewski, Bramy raju
Na czas powszechnej spowiedzi zaprzestano wszelkich pieśni, miał się właśnie ku końcowi trzeci dzień powszechnej spowiedzi i wciąż szli ogromnymi lasami kraju Vendôme, szli bez pieśni i bez dzwonienia w dzwonki, w ciasno stłoczonej gromadzie, tylko monotonny szelest paru tysięcy nóg było słychać, czasem skrzypienie wozów, które zamykały pochód dzieci wioząc te, które zasłabły z wyczerpania lub miały nogi zbyt dotkliwie poranione, aby móc iść pieszo, droga wśród starej puszczy zdawała się nie mieć początku i końca, już piąta niedziela mijała od owej przedwieczornej godziny, kiedy Jakub z Cloyes, (…) powiedział do czternastu pasterek i pasterzy z Cloyes: objawił mi Bóg wszechmogący, aby wobec bezdusznej ślepoty królów, książąt i rycerzy dzieci chrześcijańskie okazały łaskę i miłosierdzie dla miasta Jerozolimy, które jest w rękach pogańskich Turków,
(…) nigdy nie zobaczę Jerozolimy – pomyślał i śpiew wysokich dziecięcych głosów słyszał na wysokościach już tak dalekich, że były mu obce i obojętne (…), pomyślał: nie kłamstwa, lecz prawda zabija nadzieję, i wówczas, gdy to pomyślał, stała się ciemność i w nim, i ponad nim, stało się przerażenie, potem strach większy od poprzedniego przerażenia, wciąż ściskając dłoń Jakuba i wraz z nim idąc w głąb nocy, śpiewem obaj ogarnięci, powiedział Aleksy, gdy poczuł, że dłoń Jakuba drży: jeśli rozkażesz, będziemy iść całą noc, idźmy – powiedział Jakub.
I szli całą noc.
Powyższy fragment to początek i koniec powieści Andrzejewskiego. Jak scharakteryzujesz styl tego tekstu?
Odpowiedź:
Z powyższego fragmentu można zauważyć, że powieść Andrzejewskiego Bramy raju składa się z dwóch zdań, przy czym pierwsze zawiera w sobie całość fabuły, a drugie to proste zdanie zamykające opowiadanie. Tak więc styl Bram raju odpowiada zawartej w nim treści. Mowa jest tu o pielgrzymce dzieci do Jerozolimy w 1212 r. Cała akcja rozgrywa się w marszu i w drodze, stąd urywane dialogi, oddzielone od siebie jedynie przecinkami, wyznaczają charakterystyczny rytm opowiadania. Podzdania są raczej proste, zwięzłe, odpowiadające mowie dzieci.
Co możesz powiedzieć o dialogach w tym fragmencie
Odpowiedź:
Dialogi, zgodnie z budową opowiadania, są płynnie wplecione w opis całej sytuacji, zdarzeń, przemyśleń postaci. Zdarzają się jakby mimochodem, stanowiąc przedłużenie prowadzonej w trzeciej osobie narracji. Jednocześnie są charakterystyczne i wiele mówiące o postaciach. W końcowym dialogu, który składa się z dwóch krótkich podzdań, zawiera się wiele informacji o relacjach młodych bohaterów opowiadania.
W jakim momencie pielgrzymki zaczyna się narracja? Przytocz odpowiedni fragment.
Odpowiedź:
Narracja zaczyna się pięć tygodni po chwili, w której Jakub namówił dzieci, by poszły wraz z nim na wyprawę do Jerozolimy („już piąta niedziela mijała od owej przedwieczornej godziny, kiedy Jakub z Cloyes, (…) powiedział do czternastu pasterek i pasterzy z Cloyes: objawił mi Bóg wszechmogący, aby wobec bezdusznej ślepoty królów, książąt i rycerzy dzieci chrześcijańskie okazały łaskę i miłosierdzie dla miasta Jerozolimy, które jest w rękach pogańskich Turków”).
Co możesz powiedzieć o narracji w utworze Andrzejewskiego?
Odpowiedź:
Sposób prowadzenia narracji w Bramach raju jest bardzo ciekawy. Cały tekst składa się z dwóch zdań, z których pierwsze jest wypełnione treścią całej powieści i jest dzielone przecinkami, pomiędzy które wstawione są dialogi, monologi, przemyślenia bohaterów, opisy oraz komentarze narratora. Dlatego też możemy przyjąć, że utwór składa się z jednego wywodu, w którym słowa narratora przeplatają się ze słowami postaci.
Mamy tu do czynienia z narracją auktorialną – prowadzoną z perspektywy narratora wszechwiedzącego, dysponującego nieograniczoną wiedzą o przedstawianych zdarzeniach oraz wchodzącego w myśli i przeżycia przedstawianych postaci. Drugie – i ostatnie – zdanie powieści brzmi: „I szli całą noc”.
W jaki sposób wplecione są do opowiadania zdarzenia sprzed momentu rozpoczęcia narracji?
Odpowiedź:
Opowiadanie zaczyna się od opisu dzieci zmęczonych ciągłą wędrówką do Jerozolimy, wędrówką ponad ich siły. Wcześniejsze zdarzenia, m.in. opis, w jaki sposób Jakub zwerbował swych towarzyszy, by ruszyli z nim na wyprawę, zostały naturalnie wplecione w tok narracji, jako element wytłumaczenia sytuacji dzieci i wprowadzenia w kolejne wydarzenia.
Zobacz:
Zadanie 41. Jak zinterpretujesz zaistniałą we fragmencie Lalki utworze sytuację?