Antropologia (gr. anthropos – cztowiek, logos – nauka, słowo)
Ten termin pojawił się w XVI w. Po raz pierwszy użył go niemiecki uczony Magnus Hundt. Upowszechnił się dopiero w XIX w.
Klasyczny podział antropologii:
- Antropologia fizyczna (zwana też biologią porównawczą)
Zajmuje się powstaniem gatunku ludzkiego, jego rozwojem, miejscem w klasyfikacji zoologicznej i antropologią ras. Za prekursora uważamy Karola Linneusza, który próbowali ustalić miejsce człowieka w hierarchii gatunków. Bardzo ważna była także praca Karola Darwina O pochodzeniu człowieka.
- Antropologia kulturowa
Zajmuje się człowiekiem jako twórcą kultury (także człowiekiem jako wytworem kultury) oraz różnymi aspektami samej kultury.
Sposoby rozumienia pojęcia kultury są zróżnicowane, a tradycje badawcze w poszczególnych krajach odmienne i nieraz bardzo się od siebie różnią. Dlatego w różnych krajach i w różnych kręgach antropologów wyznacza się jej odmienny krąg zainteresowań. Granice antropologii kulturowej z innymi dyscyplinami także są nieostre.
Termin kultura jest używany dopiero od XVII w., ale samo zainteresowanie tą dyscypliną ma długą tradycję, sięgającą antyku. Naukowe podstawy tej dziedziny opracowano dopiero w XIX w. Dużą rolę w tych początkach odegraty zainteresowania ewolucjonistyczne; jedną z pierwszych prac antropologicznych była Kultura prymitywna Edwarda Burnett Tylora (1871). Ważny nurt to funkcjonalizm (oparty na bardzo szczegółowych badaniach w terenie) zapoczątkowany przez Bronistawa Malinowskiego. Po II wojnie nastąpił szybki rozwój antropologii i wielkie nią zainteresowanie; antropologia wzbogaciła się o nowe podejście teoretyczne i metodologiczne (strukturalizm, semiologię, fenomenologię, hermeneutykę).
Problemy, którymi zajmuje się antropologia kultury to:
- geneza kultury,
- związki człowieka i kultury,
- kształtowanie przez kulturę sposobu widzenia świata
- metod komunikacji.
- Antropologia filozoficzna
Próbuje odpowiedzieć na pytania: kim jest człowiek i w jakiej pozostaje relacji do innych bytów oraz co jest istotą człowieczeństwa. Już Protagoras z Abdery postulował przesunięcie zainteresowań filozofii z kosmologicznych na antropologiczne. To właśnie jemu przypisuje się piękną maksymę Człowiek jest miarą wszechczeczy. W XIX w. ogromnie do rozwoju tej dziedziny przyczynili się np. Søren Kierkegaard, Ludwik Feuerbach i Fryderyk Nietzsche.
- Antropologia stosowana
Wykorzystuje ustalenia teoretyków do rozwiązywania konkretnych problemów społecznych. Ta właśnie dziedzina, choć bardzo potrzebna, popełniała czasem błędy; jednym z nich jest przyłożenie ręki do dezintegracji kulturalnej mniej rozwiniętych cywilizacyjnie społeczeństw – czyli np. zniszczenie kultury niektórych plemion indiańskich.
Uwaga!
Z antropologią wiążą się terminy kultury apollińskiej i dionizyjskiej. Wprowadziła je Ruth Benedict, nawiązując do antycznego i nietzscheańskiego rozróżnienia sztuk. Wyróżniła te dwa wzory kultury, wychodząc z przekonania, że poszczególne kultury (zwłaszcza kultury społeczeństw plemiennych) cechują stałe, wyraziste wzory zachowań, które można podzielić na dwie podstawowe grupy.
- Dionizyjski wzór kultury to: spontaniczne reakcje, gwałtowność i ekspresja uczuć, brak zahamowań. Model dionizyjski realizuje plemię Kwakiutlów, w którym rozwinęły się: wizjonerstwo, szamanizm, narkotyczne wizje, rytualne orgie, samookaleczenie, skłonność do wpadania w ekstazę.
- Apolliński wzór kultury to: ład, umiar, harmonia – reprezentują ten model Indianie Pueblo.
Zobacz: