Jego rola w literaturze polskiej
- Kochanowski zaadaptował na potrzeby poezji polskiej wiele gatunków starożytnych, takich jak tren, poemat biblijny.
- Już za życia uchodził za klasyka i wielkiego twórcę.
- Był autorytetem nie tylko literackim, ale i moralnym.
- U tego wielkiego poety możemy mówić o humanizmie tragicznym – ten rodzaj humanizmu widać w Trenach, gdzie po załamaniu się światopoglądu następuje jego odbudowanie – ale jest to humanizm dojrzalszy, bardziej otwarty na cierpienie i ból.
- Badacze określają twórczość Kochanowskiego jako „szczyt renesansu w literaturze polskiej”.
- Fraszki to swego rodzaju liryczny pamiętnik poety.
Cechy twórczości
- Renesansowy klasycyzm.
- Praktykuje gatunki antyku.
- Nawiązuje do Horacego w formie i treści.
- Liczne nawiązania do mitologii.
- Dba o kunsztowną budowę utworów.
- Buduje dzieła harmonijne.
- Operuje metaforą, epitetami, licznymi środkami stylistycznymi.
Nurty, pojęcia
- stoicyzm
- humanizm
- epikureizm
- horacjanizm – idea złotego środka
- patriotyzm
Możliwe tematy
- Renesansowa filozofia w wybranych pieśniach.
- Obraz Boga w wierszach Kochanowskiego.
- Koncepcja poety i poezji.
- Piękno natury i wsi.
- Jak poeta postrzega powinności obywatelskie?
- Portret ojca i filozofa w Trenach.
Co wtedy pisać?
- Człowiek i jego uczucia są w centrum zainteresowania twórcy.
- Liczne nawiązania do antyku dowodzą odrodzenia ideałów starożytności.
- Starożytne postawy życiowe zawarte w utworze – stoicka, epikurejska: słynne carpe diem, postulat spokojnego znoszenia darów i ciosów losu, radości z bieżącego dnia.
- Poeta podejmuje i głosi filozofię Horacego.
- W twórczości Kochanowskiego Bóg to Architekt Świata, Reżyser, Stwórca, Mistrz.
- Człowiek jest marionetką w teatrze (topos theatrum mundi).
- Poeta – to ptak („kto mi dał skrzydła, kto mię odział pióry”).
- Motyw nieśmiertelnej sławy – jak u Horacego: „nie wszystek umrę”, „stawiam sobie pomnik trwalszy niż ze spiżu”.
- Sielankowy obraz wsi – spokojnego, wesołego azylu, domu.
- Władający są odpowiedzialni za kraj, wymaga się od nich mądrości i uczciwości.
- W Trenach jawi się jako zbolały ojciec opłakujący utraconą córeczkę, ale także jako filozof, który poniósł życiową klęskę – „dziś z ostatnich stopniów zrzucony”. Życie okrutnie zweryfikowało jego recepty na szczęście, postawę stoicką i epikurejską, wiarę w Boga, harmonię i spokój.
O Kochanowskim zawsze możesz pisać:
- Wybitny humanista.
- Poeta doctus.
- Jeden z największych poetów polskiego renesansu.
- Twórca, któremu zawdzięczamy rozwój literackiej polszczyzny.
- Poeta, który bardzo wzbogacił polszczyznę.
- Mistrz z Czarnolasu, Jan z Czarnolasu.
- Czarnoleski poeta.
- Poeta i filozof.
- Jeden z największych polskich poetów.
Zacytuj mistrza z Czarnolasu
Ludzkie przygody
Ludzkie noś.
(Tren XIX albo Sen)
My, nieposłuszne, Panie, dzieci Twoje,
W szczęśliwe czasy swoje
Rzadko Cię wspominamy,
Tylko rozkoszy zwykłych używamy.
(Tren XVIII)
Nie wiem, co lżej: czy w smutku jawnie żałować,
Czyli się z przyrodzeniem gwałtem mocować.
(Tren I)
Wsi spokojna, wsi wesoła,
Który głos twej chwale zdoła?
(Pieśń świętojańska o sobótce, Panna XII)
Przełożonych występki miasta zgubiły
I szerokie do gruntu carstwa zniszczyły.
(Odprawa posłów greckich, a także Pieśń XIV z Ksiąg wtórych)
Polak (…) przed szkodą, i po szkodzie głupi.
(Pieśń o spustoszeniu Podola)
Zobacz:
Jaką filozofię zawarł Jan Kochanowski w pieśniach i fraszkach?