Jego rola w literaturze polskiej
- To twórca zaangażowany nie tylko kulturalnie i społecznie (chociażby jako satyryk), ale także politycznie. W 1968 r. oficjalnie zaprotestował przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji, za co odebrano mu polski paszport. Do 1971 r. zakazano rozpowszechniania jego utworów w kraju. W czasie stanu wojennego ostro protestował przeciwko represjom władz. Artysta przez wiele lat mieszkał za granicą.
- Jest laureatem licznych nagród, między innymi Nagrody im. Kościelskich.
- Zyskał dużą sławę międzynarodową. Za granicą jest znany przede wszystkim jako dramaturg. Został zaliczony do reprezentantów wschodnioeuropejskiego teatru absurdu. Pisał o nim Martin Esslin w słynnym, wiekopomnym dziele Teatr absurdu.
- W swoich utworach Mrożek łączy tradycję komedii z groteskową wizją świata totalitarnego i gorzką refleksją nad kryzysem humanistycznych wartości.
- Z dystansem ironisty ukazuje absurdalny, zniekształcony świat.
- Twórca chętnie uprawia satyrę społeczno-obyczajową, w której – jak to satyryk – okazuje się moralistą. Ostrze satyry wymierzone jest w schematyzację, prymitywizm myślowy, paradoksy cywilizacji, wulgarny dydaktyzm kawa na ławę.
Twórczość Mrożka charakteryzuje:
- abstrakcyjny dowcip językowy (czasem jest protestem przeciw zafałszowaniom oficjalnej mowy naszego języka),
- „anatomia upodlenia” – przestroga i analiza następującej prawidłowości: zagrożenie atakuje samotnego i osaczonego człowieka; człowiek buntuje się, lecz ulega groźnej sile, poddaje się jej, a nawet zaczyna z nią współdziałać (np. Męczeństwo Piotra Oheya),
- krytyczny i sceptyczny stosunek wobec mitów i kanonów polskich (wieszcza, inteligenta, bohatera romantycznego) – problem Polaka wobec Europy – często podejmuje Mrożek w swoich utworach.
W dramaturgii Mrożka króluje:
- groteska i szyderstwo (ze współczesności i ustroju socjalistycznej ojczyzny – ale i z romantycznych mitów polskich);
- absurd – który obnaża absurdy rzeczywistości, zagrożenia z nich wynikające dla psychiki człowieka;
- humor – obrazujący absurdy życia;
- parodia – np. Gombrowicza, Sartre’a, Kafki.
Zawsze możesz o nim pisać
- Komizm w utworach Mrożka często ma charakter kabaretowy. Twórca chętnie parodiuje style: potoczny, urzędowy, moralizatorskiej literatury dla dzieci, dziennikarski itd., sięga po pastisz i łączy sprzeczne konwencje gatunkowe.
- Chętnie ośmiesza recepcję romantyzmu i jego współczesne rozumienie, np. w Śmierci porucznika, intertekstualnej sztuce, gdzie znajdziemy m.in. elementy II cz. Dziadów, Reduty Ordona czy Śmierci Pułkownika Adama Mickiewicza oraz w Indyku, ukazującym małą stabilizację i degradację romantycznego światopoglądu.
- Utwory dramatyczne Mrożka zbliżają się do moralitetu czy powiastki filozoficznej dzięki widocznej umowności zdarzeń.
Te dzieła zawsze z nim skojarz
Tomy opowiadań
1956 – Słoń
1959 – Wesele w Atomicach
1967 – Moniza Clavier
Dramaty
1958 – Policja
1959 – Męczeństwo Piotra Oheya
1960 – Indyk
1962 – Zabawa
1963 – Śmierć porucznika
1964 – Tango
1974 – Emigranci
1983 – Letni dzień
1993 – Miłość na Krymie
2001 – Wielebni
Zobacz: