Nie chodzi o dzieła sztuki obecne w poezji. Lecz o obrazy, które poeci potrafią malować słowami.
Jakie mogą być obrazy poetyckie?
- realistyczne,
- zwięzłe, ścisłe,
- schematyczne, uproszczone statyczne,
- jasne, rozpoznawalne, czytelne,
- chaotyczne, przypadkowe,
- dosłowne, jednoznaczne
lub
- fantastyczne,
- rozmazane, nieczytelne, rozmyte,
- plastyczne, obrazowe, malownicze,
- dynamiczne,
- tajemnicze, zagadkowe,
- działające na wyobraźnię,
- uporządkowane,
- symboliczne, wieloznaczne.
Przykłady:
1.
Poszedłem w lasy ogromne szukać buków czerwieni
jeżyn dojrzałych dzięciołów małych rogów jelenich
jagód prawdziwych wilg piskląt żywych mrowiska
Jan Twardowski O lasach
2.
Drzewa ogromne, że nie widać szczytu,
Słońce zachodząc różowo się pali
Na każdym drzewie jakby na świeczniku,
A ludzie idą ścieżką, tacy mali.
(…)
A tam nad nami uczta. Dzbany złota,
Czerwone wina w osinowej miedzi.
I wiezie dary powietrzna karoca
Dla niewidzialnych królów czy niedźwiedzi.
Czesław Miłosz Wyprawa do lasu
3,
W drzewach, w zielonych okien ramie
przez widma miast – srebrzysty gotyk.
Wirują ptaki płowozłote
jak lutnie, co uciekły z rąk.
W lasach zielonych – białe łanie
uchodzą w coraz cichszy taniec.
Tańczą panowie, tańczą panie
„na moście w Awinion”.
Krzysztof Kamil Baczyński Sur le pont d’Avignon
Element wspólny tych trzech fragmentów to las (park), zieleń. Ale zobacz, jak różnie to samo widzą poeci.
1.
O lesie przedstawionym przez Jana Twardowskiego można powiedzieć, że:
- jest ogromny (powiedziane wprost), przedstawiony jest latem (dojrzałe jeżyny),
- rosną w nim buki,
- mieszkają w nim dzięcioły, jelenie i mrówki,
- jest bardzo bliski człowiekowi, prawdziwy, istniejący.
2.
O lesie przedstawionym przez Czesława Miłosza można powiedzieć, że:
- jest stary,
- rosną w nim ogromne drzewa,
- przedstawiony jest o zachodzie słońca,
- spacerują po nim ludzie,
- wydaje się prawdziwy, istniejący naprawdę, dostępny.
3.
O lesie przedstawionym przez Krzysztofa Baczyńskiego można powiedzieć, że:
- jest prawdopodobnie miejskim parkiem albo połacią roślinności w okolicach mostu,
- zamieszkują go dziwne, nieistniejące stworzenia (ptaki płowozłote, białe łanie),
- jest lasem stworzonym przez wyobraźnię artysty.
Jakie to obrazy?
- OBRAZY REALISTYCZNE
1. Bardzo konkretnie nazwane elementy lasu, jego mieszkańcy, świat roślin i zwierząt.
- OBRAZY REALISTYCZNE z elementami FANTASTYCZNYMI
2. Las jest prawdziwy, realistyczny, ale zachodzące słońce czyni go magicznym. Zaczyna działać wyobraźnia – pojawiają się elementy baśniowe (karoca).
- OBRAZY FANTASTYCZNE z elementami REALISTYCZNYMI
3. Wszystko jest tu dziwne – las, jego mieszkańcy: płowozłote ptaki i białe łanie, tańczący ludzie na moście. Realistyczna jest zieleń – barwa kojarzona z lasem.
Język
Do budowania poetyckich obrazów potrzebne są środki. Nie pędzel i farby, lecz słowa, które tworzą środki artystyczne.
1.
Język jest prosty, czytelny, pozbawiony symboli, ukrytych treści. Jedyne środki artystyczne to epitety dopowiadające, uzupełniające treści:
- (lasy) ogromne (a nie małe),
- (jeżyn) dojrzałych (nadających się do jedzenia, niezielonych),
- (dzięciołów) małych (gatunków spotykanych w polskich lasach),
- (rogów) jelenich (zwierząt, których poroże najczęściej kojarzy się z polskim lasem),
- (jagód) prawdziwych,
- (piskląt) żywych.
2.
Z obrazem lasu kojarzą się pejzaże i szczegóły, które w rzeczywistości nie mają z nim nic wspólnego:
- korona drzew układa się jak szczyty wysokich gór,
- światło tak odbija się na liściach i gałęziach, że drzewa przypominają świeczniki z zapalonymi światełkami, las jest spersonifikowany – świętuje, ma swoją ucztę, pije wino, podejmuje gości.
Środki artystyczne: peryfrazy, porównanie, przenośnie, epitety.
3.
Język trudny – konieczne jest wnikliwsze czytanie, poszukiwanie dodatkowych sensów, poruszenie wyobraźni, zadawanie pytań. Środki artystyczne (przenośnie, porównania, peryfrazy) utrudniają zrozumienie tekstu:
- zieleń układa się jak rama obrazu, w środku którego jest główna scena,
- gotyk to styl w architekturze charakteryzujący się ostrymi, wysokimi, spiczastymi budowlami (tu drzewa tworzą jakby gotycką konstrukcję),
- porównanie ptaków do latających lutni,
- łanie poruszające się delikatnie, stąpające cicho jak w uduchowionym tańcu.
Kolorystyka lasu
W jakich barwach występuje przyroda? Czy tylko zieleń buduje las?
1.
- buków czerwieni
- Kolory domyślne: czerń (fiolet) jeżyn, granat jagód, realistyczne kolory piórek dzięciołów.
- Las jest zwykły, normalny, w prawdziwych kolorach, jakie znaleźć możemy w atlasach przyrodniczych.
2.
- Słońce zachodząc różowo się pali, dzbany złota, czerwone wina, osinowa miedź
- Dominującą barwą zachodzącego słońca jest róż, ale mienią się też inne kolory: złoty, czerwony, rudy (miedziany).
3.
- w zielonych okien ramie, srebrzysty gotyk, ptaki płowozłote, białe łanie
- Tu dominuje zieleń lasu mieniąca się srebrem (może błyszczą drzewa iglaste, świerki). Nad lasem fruwają magiczne złote ptaki, a po lesie stąpają białe sarny.
Słowa, którymi da się określić obrazy poetyckie w wierszach, najbardziej pasujące do powyższych fragmentów.
1.
realistyczne, prawdziwe, autentyczne, zwykłe, naturalne, zwięzłe, ściśle określone
2.
Uwaga! Połączenie obrazów realistycznych i fantastycznych.
3.
fantastyczne, plastyczne, barwne, tajemnicze, niezwykłe, magiczne, nierzeczywiste, zagadkowe, baśniowe, działające na wyobraźnię
Wyobraź sobie rysunki, które miałyby powstać na podstawie obrazów poetyckich stworzonych w wierszach. Jak wyglądałby na nich las?
1.
Zwykły las – normalne drzewa, zachowane proporcje, dzięcioł pukający w pień, mrowisko, jeleń, czarne jagody, krzaki jeżyn. Drzewa stoją prosto – tworzą obraz statyczny.
2.
Dominujący mocny róż przeplatany złotem– kolor zachodzącego słońca w lesie. Konary ukryte w blasku słońca, jakby za mgłą światła. Wyłaniająca się nad nimi karoca i zwężenie koron drzew ku górze nadają obrazowi dynamiki.
3.
Ciemna połać zieleni, z którą kontrastuje biel łani i złoto ptaków o kształcie lutni. Na obrazie widać ruch, delikatne falowanie przyrody. Taniec przyrody, ruch ptaków i łani dynamizują obraz.
Zobacz: