Jakie miary stosuje się do poezji?
Poezja i matematyka? A jednak. Choć matematyka na najniższym poziomie, bo trzeba tylko dodawać liczby. Najczęściej wystarczy umiejętność rachowania od dwóch do kilkunastu. Zobacz, co można policzyć choćby w takiej krótkiej fraszce:
Na nabożną
Jeśli nie grzeszysz, jako mi powiadasz,
Czego się, miła, tak często spowiadasz?
Wynik matematyczny Interpretacja wyniku
2 wersy wiersz dwuwersowy, czyli tzw. dystych
11 sylab w każdym wersie 11-zgłoskowiec
1 para rymujących się sylab rym parzysty (sąsiadujący)
Co trzeba liczyć, analizując wiersz?
Strofy!
Najłatwiejsze do policzenia. Jeśli widzimy, że w wierszu brakuje podziału na kilka wyodrębnionych graficznie części, możemy odpuścić liczenie. Wiersz nazywa się wtedy wierszem ciągłym, czyli stychicznym (np. fraszki Jana Kochanowskiego, bajki Ignacego Krasickiego).
Wierszem stroficznym zaś jest taki utwór, w którym da się wyodrębnić co najmniej dwie cząstki, czyli strofy, inaczej zwane zwrotkami. I takich wierszy jest w poezji bardzo dużo. Czasem liczba strof w wierszu jest ściśle określona i uzależniona od gatunku. Np. sonet powinien mieć zawsze 4 strofy.
Wersy!
Czasami w wierszu trzeba policzyć wersy. Szczególnie w gatunkach tradycyjnych takich jak fraszka czy pieśń może być to potrzebne do ich analizy. Policzenie wersów pokaże nam, czy wersy zachowują regularność, czy we wszystkich strofach jest taka sama liczba wersów, czy autor nas czymś nie chciał zaskoczyć w budowie swojego utworu.
Sylaby!
To bardzo ważne, ważniejsze nawet od liczenia wersów. Sylaby liczymy w kolejnych wersach. Po co? Żeby dowiedzieć się, ile sylab (zgłosek) liczy każdy wers. Jeśli wersy mają jednakową liczbę sylab, będziemy liczyć dalej. Trzeba będzie policzyć sylaby akcentowane i namierzyć tzw. średniówkę.
Po długości wersów można poznać styl, którym posługiwali się konkretni poeci. Wiadomo, że ojcem polskiej poezji stał się Jan Kochanowski. To on jako pierwszy zaczął używać konkretnych stałych długości wersów w poezji. Zobacz, jakimi miarami się posługiwał we fraszkach.
- 5-zgłoskowce (bez średniówki, bo za mało sylab!): Na zdrowie
- 8-zgłoskowce (ze średniówką po 4. sylabie): Na swoje księgi
- 11-zgłoskowce (ze średniówką po 5. sylabie): O żywocie ludzkim, Raki, O doktorze Hiszpanie, Do gór i lasów
- 13-zgłoskowce (ze średniówką po 7. sylabie) Na lipę, Na dom w Czarnolesie
A znasz tytuł najpopularniejszego utworu pisanego wierszem 13-zgłoskowym? To oczywiście Pan Tadeusz Adama Mickiewicza!
Rymy!
Liczyć można też rymy, tzn. te sylaby, których brzmienia na końcu wersu są podobne lub identyczne – tworzą się rymy parzyste (sąsiadujące), rymy krzyżowe (przeplatane) lub rymy okalające (ramowe).
Akcenty!
Nieco trudniejsze jest liczenie akcentowanych sylab w wersie. Jeśli w kolejnych wersach akcenty te układają się podobnie, osiągnięty jest rytm.
Zobacz: