Analiza i interpretacja
Przystępujesz do analizy i interpretacji wiersza. Co trzeba zauważyć?
Oto stałe elementy:
- tytuł,
- Autor wiersza – i kontekst historyczny utworu,
- Gatunek,
- Motyw główny,
- Podmiot liryczny,
- Budowa utworu,
- Środki stylistyczne,
- Kontekst kulturowy.
1. Tytuł
Jaką wagę przykładać do tytułu wiersza?
Interpretowanie wiersza zacznij właśnie od tytułu! Jest ważną częścią utworu – to jakby jego wizytówka. Czasami poeci z niego rezygnują, ale zdarza się to rzadko i samo w sobie też może być faktem wartym interpretowania. W tytule możemy znaleźć wiele cennych informacji.
- Najczęściej o tym, co jest tematem wiersza (O czym myśli dziewczyna na lekcji gramatyki języka polskiego; Rozważania o problemie narodu).
- Może określać podmiot liryczny (Monolog Kasandry), czas, miejsce (Muzeum) czy bohatera lirycznego.
- Pojawia się w tytule gatunek literacki (np. Hymn, Tren Fortynbrasa czy Sonety do Laury) czy adresat wypowiedzi lirycznej (Moja wierna mowo; Do młodej lipy).
- Możemy tam znaleźć także aluzję literacką (Smutno mi, Boże…).
- Jeśli utwór ma motto lub dedykację – np. “do Anny’, a wiemy, kim była i jaką rolę odgrywała ta osoba w życiu poety – dedykacja nada sens utworowi.
- Może mieć kształt pytania (Kto da świadectwo tym czasom?) – wówczas w tekście szukamy na nie odpowiedzi.
2. Autor wiersza i kontekst historyczny utworu
Nie omijaj biografii poety!
Bywa pożytecznym kontekstem, choć nie można go nadużywać. Nie wszędzie trzeba od razu widzieć osobiste doświadczenia artysty. Zdarza się jednak, ze w utworze pojawiają się bardzo wyraźne odwołania. Wiersz Mickiewicza zatytułowany Do M*** wymaga przypomnienia Maryli Wereszczakówny. Jeśli nic o niej nie wiesz, pominiesz ważny trop interpretacyjny.
Ważne są także inne utwory danego autora.
Pomyśl, czy możliwe byłoby pełne odczytanie Trenów, gdybyś nic nie wiedział o wcześniejszych poglądach Kochanowskiego. Poznając kolejnych pisarzy, zwracaj uwagę na przemiany poetyki czy postawy życiowej, spróbuj wyszukać ich przyczyny.
Pamiętaj! Pod wierszem może mogą być dodatkowe informacje należące bezpośrednio do utworu.
- Może się pod nim pojawić data jego powstania “wrzesień 1944“, ewentualnie także miejsce (“pisał w Aleksandrii w 1832 roku”). Tak dzieje się najczęściej.
- Mogą się także pojawić inne dodatkowe informacje, np.:
- “pisane daleko od domu“;
- “na emigracji“;
- “w wieku lat trzydziestu“.
Jeśli zna się choć trochę biografię pisarza, pomogą one ukierunkować dalszą interpretację. Pozwalają wyczytać z utworu np. tęsknotę, poczucie samotności wędrowca, refleksję nad przeszłością.
Rzecz konieczna – związek utworu z epoką, w której powstał.
Przydaje się znajomość światopoglądu i estetyki, najważniejszych dzieł – nie tylko literackich! – tego czasu. Pamiętaj, że niektórzy poeci celowo odchodzą od poetyki typowej dla swoich czasów.
3. Gatunek, typ, zgodność z konwencją
Jeśli widać, jaki to gatunek (sonet, fraszka, hymn, pieśń, tren, bajka), napisz to. Jeśli nie widać lub nie jesteś pewien – nie pisz. Lepiej pominąć określenie gatunku, niż zrobić to źle.
Jeśli chodzi o typ; popatrz na rymy, wersy, strofy. Wiersze tradycyjne cechuje raczej regularna budowa: mają zwrotki, rymy, rytm. Współczesne – często ani rymu, ani rytmu.
Dlatego wyróżnij:
- wiersz stroficzny (podzielony na strofy, zwrotki);
- wiersz ciągły (astroficzny), nie dzieli się na zwrotki);
- wiersz biały – bezrymowy;
- wiersz wolny – typowy dla poezji współczesnej, choć zapoczątkował go już Norwid: taki wiersz ma różną liczbę sylab w wersach, wersy ułożone są swobodnie, może nie mieć rymów.
Jeśli chodzi o konwencję – dobrze jest zauważyć niezgodność z dotychczasowymi wzorami lub jakąś modyfikację gatunku. Sonety czy treny poetów współczesnych bywają nowoczesną wersją dawnych form gatunkowych: Oda do turpistów Przybosia jest parodią ody, Tren Fortynbrasa jest dziwnym trenem – właściwie monologiem skierowanym do Hamleta, a nie realizacją gatunkowych założeń trenu itd.
4. O czym jest utwór?
Czytasz wiersz i stawiasz tezę, zwaną czasem hipotezą analityczną lub wstępnym określeniem tematyki utworu. Po prostu określasz pierwsze wrażenia: o czym jest utwór. Możliwości jest sporo, nie są jednak nieograniczone.
Może to być np. wiersz o tematyce:
- miłosnej
- filozoficznej
- patriotycznej
- obyczajowej
- estetycznej itd.
Akurat rozpoznanie tematyki utworu jest dość łatwe i nie sprawia większego kłopotu, w końcu widać jak na dłoni, czy mowa jest o miłości, o ojczyźnie, czy dylematach filozoficznych.
Czym jest wiersz?
- opisem pejzażu (krajobrazu),
- wyznaniem (np. wyrazem uczuć),
- apostrofą (zwrotem do kogoś),
- sceną udramatyzowaną,
- dialogiem,
- refleksją poetycką o czymś,
- relacją poetycką,
- wizją,
- zestawem obrazów itp.
5. Kim jest podmiot liryczny?
Podmiot jest bardzo ważny w pracy nad wierszem i lepiej go nie pomylić z bohaterem utworu, adresatem lub samym poetą. Nie pomylisz, jeśli zapamiętasz, że: podmiot liryczny to głos mówiący w utworze, tzw. liryczne “ja” – czyli zawsze ta osoba, która wypowiada słowa wiersza. Ten, kto mówi, wyznaje, głosi, pyta, żąda, perswaduje itd. Wcale nie musi to być poeta, choć czasem bywa. Może to być Urszulka Kochanowska (np. w słynnym wierszu Leśmiana mówi właśnie ona). Może to być Fortynbras – w Trenie Fortynbrasa, lipa – we fraszce Na lipę itd.
- Podstawowe pytanie: kto mówi?
- Drugie zaś: w której osobie?
Po tym rozpoznamy, czy mamy do czynienia z:
- liryką bezpośrednią (podmiot wyraża się w osobie 1., wszystko mówi “od siebie” – “widzę – i opisuję” itp.).
- liryką pośrednią (podmiot wyraża się w 3. osobie, właściwie relacjonuje, opisuje sytuację).
- liryką inwokacyjną (podmiot wyraża się w 2. osobie, zwraca się do kogoś, używa apostrofy – wówczas mamy do czynienia także z adresatem lirycznym).
Sprawdź też liczbę, w jakiej wypowiada się podmiot! Jeśli jest to liczba mnoga (“my”), masz do czynienia z podmiotem zbiorowym.
Jak znaleźć i określić podmiot liryczny w wierszu?
Podmiot liryczny to fikcyjna osoba, która wypowiada w utworze lirycznym swoje uczucia, refleksje, poglądy. Bywa poetą, patriotą, kochankiem…
Uwaga! Zdarza się, ze w wierszu podmiot liryczny podlega przemianom, np. w pierwszej części Testamentu mojego Słowackiego mówi zwykły człowiek, który podsumowuje swoje życie, w drugiej – wieszcz do narodu.
Nie w każdym wypadku podmiot liryczny można utożsamiać z autorem! Czasem w utworze znajdziemy wyraźne wskazówki pozwalające na taki wniosek, np. fakty z biografii poety. Oczywiście to, o czym mówi wiersz, zawsze jest związane z doświadczeniami i poglądami autora, ale nie zawsze on sam się ujawnia.
W liryce maski czy liryce roli podmiotem lirycznym jest jakaś fikcyjna osoba. Na przykład Tren Fortynbrasa Herberta jest przemową norweskiego wodza Fortynbrasa do zabitego Hamleta.
Gdy „ja” liryczne w większym lub mniejszym stopniu się ukrywa, mamy do czynienia z liryką pośrednią. Może ona mieć różne odmiany.
W liryce opisowej podmiot liryczny może ukryć swe przeżycia np. w opisie przyrody (przykład: Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach Kasprowicza).
W liryce sytuacyjnej pojawiają się bohater liryczny, sceny, fabuła. Podmiot liryczny przypomina wówczas narratora opowiadającego jakąś historię (przykład: Ballady i romanse Broniewskiego).
Łatwiej zauważyć podmiot liryczny w wypadku liryki bezpośredniej, gdy przedstawia swoje uczucia i poglądy, występując w pierwszej osobie. Należy wówczas zanalizować formy czasowników i zaimków: słyszę, szedłem, mnie, ja.
Zdarza się, że podmiotem lirycznym jest cała grupa ludzi (podmiot zbiorowy) – naród, pokolenie (przykłady: Rota Konopnickiej, Pokolenie Baczyńskiego). Wówczas znajdziemy formy liczby mnogiej: zrobimy, czekamy, my, nas.
Ważna uwaga!
Sprawdź, czy w wiersz nie jest także wpisany adresat. Oprócz „ja” lirycznego może pojawić się też „ty” liryczne (liryka inwokacyjna). Adresatem najczęściej bywa jednostka (przykład: Przy okrągłym stole Tuwima), ale może też być jakaś zbiorowość (przykład: Do towarzyszy broni Broniewskiego). W określaniu znów pomaga analizowanie form
- czasowników (zrób, spojrzyjcie),
- zaimków (ty, ciebie, wam),
- rzeczowników (formy wołacza: matko, Polacy).
Kto związany jest z wierszem oprócz podmiotu?
- poeta (możemy go utożsamić z podmiotem lub nie);
- bohater liryczny (osoba opisywana w wierszu);
- adresat (ktoś, do kogo skierowany jest utwór).
6. Popatrz na utwór jak na pewną całość
- Czy coś wynika z układu?
- Może np. jest dwuczęściowy, a każda część to obraz poetycki?
- Może jest monologiem?
- Może ma 3 strofki opisowe, a ostatnią refleksyjną?
Segmentacja utworu z reguły ma jakiś sens, wiąże kompozycję z treścią wiersza.
7. Środki stylistyczne – i co z nich wynika?
Jest to właściwie badanie wiersza, do tego potrzeba trochę wiedzy teoretycznej. Nie bardzo wielkiej, ale jednak. Rada: pracuj na kolejnych segmentach tekstu: małych całostkach (najpierw odczytujemy pierwszy wers, pierwsze zdanie albo nawet całą pierwszą strofę, jeśli wydaje się jakąś całością). Szukamy w niej najważniejszych środków stylistycznych, czyli pytamy:
- Czy są tu epitety?
- Czy może występuje porównanie?
- Czy jest tu metafora (przenośnia)?
Jeśli są – co dają, czy niosą jakieś znaczenie? Zawsze tak, choćby najprostsze: w sposób poetycki, inny niż w mowie potocznej wyrażają myśl autorską.
Przypomnijmy, czym są:
- Epitety – wyrazy określające inne, wyrażają cechy lub właściwości. Najczęściej epitetami są przymiotniki – dają efekt obrazowości, plastyczności wyrazu.
senny krajobraz
srebrnoszare mgły
pawiookie stawy
- Porównania – to zestawienia oparte na jakimś podobieństwie. Znak szczególny – słówko: jak, jakoby, jakby, niby. Ono łączy wyraz porównywany z tym, do którego porównujemy.
oczy jak gwiazdy
skały jak słonie
ogrody jakby zaczarowane przestrzenie itp.
- Metafora – przenośnia. Jest to taka figura stylistyczna, w której poeta przeniósł cechy czy znaczenia z jednego zjawiska na drugie. Niektórzy uważają metaforę za skrócone porównanie: zamiast “słońce jak gwiazda ognista” pisze poeta od razu “gwiazda ognista” – odbiorcy wiedzą zaś, że chodzi o słońce.
Znaczenie przenośne – znaczenie niedosłowne, poetyckie, stworzone dzięki przeniesieniu cech jednego przedmiotu czy zjawiska na inne zjawisko, człowieka, przedmiot. Przykłady? “Noc – kryształ czarny”. “Mam obraz twój w sercu”. Nie są to przecież prawdy dosłowne, bo w sercu nikt obrazków nie nosi.Metafora ma swoje odmiany. Warto zapamiętać- animizację (ożywienie – np. galopujący kamień),
- personifikację (uosobienie nadanie cech ludzkich – np. śmieją się kwiaty),
- oksymoron (związek frazeologiczny obejmujący dwa opozycyjne znaczeniowo wyrazy, zestawia cechy, które w rzeczywistości nie mogą zaistnieć równocześnie: żywy trup!).
Wykrycie i wskazanie figur stylistycznych w utworze samo w sobie jest już cenne. Ale jest to też dobry moment, by połączyć analizę z interpretacją. Poeta użył takich właśnie zabiegów i uzyskał taki właśnie, a nie inny efekt. Efekt nie tylko upiększający język, ale niosący jakiś sens.
Na przykład:
Krzysztof Kamil Baczyński
Biała magia
Stojąc przed lustrem ciszy
Barbara z rękami u włosów
nalewa w szklane ciało
srebrne kropelki głosu
I wtedy jak dzban światłem
zapełnia się i szkląca
przejmuje w siebie gwiazdy
i biały pył miesiąca (…)
Po przeczytaniu strofy tego subtelnego erotyku wiemy: podmiot liryczny relacjonuje poetycką scenę – postać kobiety przed lustrem.
Ale przed lustrem ciszy. Mamy do czynienia z metaforą, a w dodatku z synestezją: przypisaniem wrażeń zmysłowych jednego zmysłu drugiemu. Tu ciszy (zmysł słuchu) nadana zostaje barwa i gładkość lustra (zmysł wzroku i dotyku). Tak stwarza niezwykle nastrojową sytuację, sprawia, że stajemy się świadkami wizji poetyckiej, ze snu lub wyobraźni, rozgrywającej się w kompletnej ciszy, a zarazem przywołującej jeden z najpiękniejszych, starych motywów malarskich: kobiety przed lustrem. Mamy temat, mamy bohaterkę, nastrój sceny. Sporo w tej strofie epitetów:
szklane ciało
srebrne kropelki głosu
szkląca
biały pył miesiąca
Dobór epitetów decyduje o malarskości, plastyczności sceny. Wciąż działa synestezja – głos (dźwięk) otrzymał postać srebrnych kropel (więc kształt i kolor). Epitety podporządkowane są metaforze – kreacji ciała kobiety jako szklanego naczynia. Wzmacnia tę wizję porównanie: “Jak dzban światłem zapełnia się i szkląca”. Połączenie porównania z epitetem czyni pomysł bardzo jasnym i obrazowym: ciało Barbary – szklany dzban, poddany kosmicznej sile i ciszy. Skąd kosmicznej? Dzięki dalszym przenośniom: “przyjmuje w siebie gwiazdy i biały pył miesiąca”. Gwiazdy i księżycowy pył to rekwizyty romantyczne, już ten fakt odrealnia scenę i czyni wizję baśniową. Zestawienie symboliki ciała jako szklanego dzbanu oraz srebrnych kropel głosu, kosmicznego pyłu i gwiazd świadczy, iż mamy do czynienia z opisem obrazu erotycznego. Ale jakim? Wyobrażenie poety, umiejętność odrealnienia oraz przetwarzania obrazów miłości, ujęcie w taki metaforyczny obraz nie powinno ujść uwadze i pozytywnej ocenie badanego wiersza.
Przegląd warstwy brzmieniowej utworu
Obserwując warstwę brzmieniową utworu, powinieneś wziąć pod uwag:
- Rymy – czy są w wierszu i jakie?
- Refren – może powtarzać się jako cała strofa lub powtarzalne wersy.
- Powtórki na początku wersów (anafory) lub na końcu wersów (epifory).
- Sprawdź liczbę sylab w wersach, jeśli się powtarza, możesz określić, że masz np. do czynienia z ośmiozgłoskowcem.
- Znajdź onomatopeję. Onomatopeje są bardzo ważne dla brzmienia utworu. Są to wyrazy dźwiękonaśladowcze powstałe z nazwania słowami dźwięków natury. Mogą to być np. słowa: szelest, szeleści, jęczą, cicho, cisza, huk, pomruk itp.
Powyższe zabiegi także coś dają, niosą pewne efekty. Dowodzą kunsztu poety, liczne powtórki potęgują sens wyrażanych myśli. Onomatopeje przetwarzają świat dźwięków na słowo, dają efekt umuzykalnienia utworu, a czasami mogą być zwyczajnie – grą słów, zabawą poetycką.
8. Jakie znaczenie w interpretacji wiersza ma kontekst?
Ogromne! Pozwala lepiej zrozumieć utwór, dokładniej odczytać zawarte w nim sensy. Wskazanie właściwego kontekstu to między innymi umiejętność powiązania wiersza z innymi tekstami kultury.
Żaden utwór nie powstaje w próżni – coś było inspiracją dla autora, coś wpłynęło na jego myśli i sposób ich wyrażenia. Zadaniem czytelnika jest dotarcie do tych doświadczeń. Ale nie tylko. Wiele czynników wpływa także na odbiorcę, gdy odnajduje w wierszu takie, a nie inne treści.
Rzecz konieczna – związek utworu z epoką, w której powstał.
Przydaje się znajomość światopoglądu i estetyki, najważniejszych dzieł – nie tylko literackich! – tego czasu. Pamiętaj, że niektórzy poeci celowo odchodzą od poetyki typowej dla swoich czasów.
Zwracaj uwagę na tradycję literacką.
Nie pomijaj zwłaszcza grecko-rzymskiej i biblijnej, z którymi mamy do czynienia najczęściej. Pamiętaj o najważniejszych pisarzach i filozofach oraz najważniejszych utworach epoki. Zwróć uwagę: w literaturze polskiej często pojawiają się odwołania do Jana Kochanowskiego i tradycji romantycznej.
Kojarz interpretowany utwór z różnymi tekstami kultury.
Muzyka, film, teatr, malarstwo, rzeźba – to nieocenione źródła pomysłów interpretacyjnych. Nie rezygnuj ze śmiałych skojarzeń! Możesz odwoływać się np. do nauki. Biologia, geografia czy fizyka mogą zawierać treści, które artysta wzbogaca poezją.
Z czym możesz powiązać utwór?
- Z innymi tekstami literackimi – nie sposób mówić o Odprawie posłów greckich bez odwołania się do starożytnego mitu czy, jeszcze lepiej, do Iliady Homera.
- Z historią – jak omawiać poezję Baczyńskiego bez powiązania jego poezji z II wojną światową lub patriotyczne wiersze romantyków bez wspomnienia o zaborach?
- Z kierunkami artystycznymi i innymi dziedzinami sztuki (np. malarstwem czy muzyką) – tu dobrym przykładem mogą być liryki tatrzańskie Przerwy-Tetmajera, które powinny zostać powiązane z malarstwem impresjonistycznym.
- Z filozofią – sprawdź, czy wiersz wiąże się z typowymi dla jego epoki poglądami filozoficznymi (np. utwór młodopolski może łączyć się z filozofią dekadencką).
- Z biografią autora – tego kontekstu nie nadużywaj. Nie w każdym miejscu poeta mówi o sobie i swoim życiu, nie wszystko da się w ten sposób wytłumaczyć. Czasem jednak informacje biograficzne pomagają w pełnym zrozumieniu tekstu.
- Z życiem – powiązanie wiersza z przypadkami otaczającego Was świata może być cenne, nie powinno jednak przybierać kształtu opowieści o losach koleżanki czy znanego piosenkarza.
Podsumuj analizę
Potwierdź tezę postawioną we wstępie lub ją zaprzecz, oceń utwór, wszystko to tytułem zakończenia, ale też wyrażeniu własnych odczuć i poglądów. Ostatecznie – odbiór i interpretacja wierszy są sprawą dość intymną, i choć nie da się na siłę udowodnić, że wiersz patriotyczny to liryka miłosna, to i tak poezja daje dość dużo swobody w odczytywaniu swoich sensów.
Ćwiczenia
Ćwiczenie 1.
W jaki sposób Stanisław Barańczak w wierszu Drogi kąciku porad wykorzystuje poetykę barokową?
Propozycja:
Barokowa poezja kochała zaskakiwanie czytelnika. Niezwykłe koncepty, skomplikowane metafory, gradacje, oksymorony… Co z tego wykorzystał Barańczak? Jego wiersz także jest oparty na koncepcie. Każda z trzech cząstek utworu to dialog – z kącikiem porad, ze słownikiem doktryn filozofów, w końcu z niebiosami. „Drogi kąciku porad ” – zaczyna swój wiersz Barańczak. Forma rozmowy często pojawia się w barokowej poezji, zwłaszcza u metafizyków angielskich (ważne: Barańczak tłumaczył ich wiersze!). Mamy Dialog Duszy i Ciała Marvella, Dialog pomiędzy Czasem a Pielgrzymem Townshenda, ciekawy wiersz Herberta Echo w kościele. Nasz barokowy poeta Jan Andrzej Morsztyn też zwracał się bezpośrednio w sonecie Do trupa: „Leżysz zabity i jam też zabity”. Tyle że jemu zmarły nie odpowiedział, a w wierszu Barańczaka kącik porad, słownik, niebiosa komentują rozterki „ja” lirycznego. I to jak! Podmiot liryczny jest bezradny wobec świata, którego nie rozumie: „włączam telewizor:/ znów akt terroru, trupy dzieci”, „w twarz skacze z gazety/ kościsty głód”. Nie znajdzie jednak pomocy w kąciku porad, który wielkimi literami proponuje: „WYSTARCZY SPOKÓJ, KILKA WIZYT/ U TERAPEUTY”. Słownik wydaje się nawet zirytowany: „ZNOWU CZŁOWIEK, ZNOWU/ Z PROBLEMEM!”. I jako odpowiednią postawę podsuwa stoicyzm.
W ostatniej zwrotce znękany wewnętrzną pustką człowiek zwraca się ku niebu. I oto mamy wrażenie, jakby rozmawiał z Bogiem, u niego znajdując jakieś pocieszenie. Lecz nie łatwą radę! Można to skojarzyć z przywołanym wyżej wierszem Herberta – tam człowiekowi modlącemu się w kościele odpowiada echo, którego słowa mogą być równie dobrze słowami Boga. Wiersz Barańczaka także oparty jest na niezwykłym koncepcie, który widać nawet w zapisie („odpowiedzi” podane w nawiasach pisane są wielkimi literami). Zwraca uwagę także wszechobecność przerzutni. Jak gdyby zatrzymują one czytelnika, „rozbijają” rytm wiersza. Buduje to uczucie niepokoju – to właśnie uczucie, które Barańczak chce pokazać w portrecie współczesnego człowieka. Autor tego wiersza w twórczy sposób wykorzystał poetykę barokową.
Ćwiczenie 2.
Jakie odwołania do tradycji literackiej widoczne są w wierszu Jarosława Iwaszkiewicza Do młodej lipy?
Propozycja:
Jak lipa, to pewnie Kochanowski. Pierwsze, odruchowe skojarzenie jest słuszne – w zakończeniu swego wiersza Iwaszkiewicz bezpośrednio odwołuje się do Jana z Czarnolasu: „Przemówi nowy/ Poeta, jak Kochanowski”.
Także lipa pojawia się u Iwaszkiewicza w takich samych kontekstach jak u renesansowego poety. Jest adresatką wypowiedzi lirycznej, inspiracją artystów. Daje cień, ale i poezję. To każe wyszukać w pamięci fraszki, które Kochanowski poświęcił temu drzewu. Napisał trzy o takim samym tytule – Na lipę. Najbardziej znana rozpoczyna się od słów: „Gościu, siądź pod mym liściem”. W pozostałych również lipa jest podmiotem mówiącym. U Iwaszkiewicza jest odwrotnie – poeta zwraca się do drzewa. W wierszu dwudziestowiecznego poety mamy także mniej widoczne odwołania do twórczości Kochanowskiego. W pokazanym obrazie pojawiają się tradycyjne, ale już archaiczne rekwizyty, jak lutnia, pióro (oba przedmioty to atrybuty poety!), a także wrzeciono czy kądziel. Podobne są motywy. U Jana z Czarnolasu: „z mego wonnego kwiatu pracowite pszczoły/ biorą miód”. W wierszu współczesnym krócej: „miodna woń”. Tam: „sprawą mego cienia/ uchodzisz gorącego letnich dni promienia”, tu: „pod twoim cieniem”. W utworze Do młodej lipy znajdujemy słownictwo kojarzące się z przeszłością. Są to np. epitety: „woń miodna”, „listek/ dziergany wszystek”. Archaiczną formą fleksyjną jest pojawiające się w ostatniej zwrotce „cennymi słowy”.
W swoim wierszu Iwaszkiewicz odwołuje się także do innej tradycji – biblijnej. Mamy tu „Arkę przymierza”. Przekształconym cytatem z Pisma Świętego jest wers: „Ostatni niech śpiewa jak pierwszy”.
Tradycyjna, choć ciekawa jest forma wiersza. Składa się ze strof trzywersowych, w których dwa pierwsze wersy są pięciozgłoskowe, a trzeci jest albo ośmio-, albo dziewięciozgłoskowy.
Zobacz: