Odnosząc się do wybranych utworów, rozważ myśl Władysława Tatarkiewicza: „Samotność jest przyjemnością dla tych, którzy jej pragną, i męką dla tych, co są do niej zmuszani”.

Odnosząc się do wybranych utworów, rozważ myśl Władysława Tatarkiewicza: „Samotność jest przyjemnością dla tych, którzy jej pragną, i męką dla tych, co są do niej zmuszani”.

Przykładowy wstęp

Nie ulega wątpliwości, że samotność niechciana, do której człowiek w wyniku rozmaitych życiowych okoliczności jest zmuszany, to – zgodnie z tym, co twierdzi wybitny filozof Władysław Tatarkiewicz – prawdziwa męka. Moim zdaniem jednak określenie „zmuszeni” do samotności jest nieprecyzyjne. Nieczęsto bowiem przymus uwidacznia się w sposób oczywisty – tak jak w przypadku rodu Buendiów, bohaterów Stu lat samotności Márqueza, którzy zostali naznaczeni piętnem samotności przepowiedzianym przez Melquiadesa, zmagają się z nim przez siedem kolejnych pokoleń. Zwykle bohaterowie są „zmuszani” do samotności – przez los?, okoliczności?, Boga? – w sposób mniej jednoznaczny.

Proponowane rozwinięcie tematu

1. Konieczność przeżywania cierpienia w samotności (nie jest to własny wybór, ale konieczność):

• Prometeusz,
• Syzyf,
• Hiob (Księga Hioba),
• Chrystus w Ogrójcu i umierający na krzyżu (Nowy Testament),
• Maryja (Lament świętokrzyski).

2. Bohaterowie opuszczeni przez ukochanych:

• Hamlet Williama Szekspira (Ofelia),
• Romantyczność Adama Mickiewicza (Karusia),
• Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza (Aldona),
• Nad Niemnem Elizy Orzeszkowej (Andrzejowa Korczyńska),
• Ludzie bezdomni Stefana Żeromskiego (Joasia Podborska),
• Brzezina Jarosława Iwaszkiewicza (Bolesław).

3. Artysta samotny, niezrozumiany, wyobcowany (trzeba tu również przypomnieć losy wielu rzeczywistych poetów, jak choćby Norwida czy Słowackiego):

• Klaskaniem mając obrzękłe prawice Cypriana Kamila Norwida,
• Nie-Boska komedia Zygmunta Krasińskiego (Orcio – powołanie artysty jest w pewnym sensie jego przekleństwem)

„Skazanie” na samotność jest jednak często o wiele bardziej skomplikowane, ponieważ wynika z rozmaitych przyczyn, w których własna wola łączy się z zewnętrzną koniecznością.

4. Wyjątkowa wrażliwość, intensywniejszy odbiór świata – nie jest to ani wina konkretnych postaci, ani też ich wybór; takie są – i z tego powodu nie mogą znaleźć miejsca w otaczającej rzeczywistości:

• Hamlet Williama Szekspira,
• Cierpienia młodego Wertera Johanna Wolfganga Goethego,
• Kordian, Horsztyński Juliusza Słowackiego,
• Bohater naszych czasów Michaiła Lermontowa,
• Spowiedź dziecięcia wieku Alfreda de Musseta,
• Wyśnione życie aniołów, reż. Eric Zonca,
• Anioł przy moim stole, reż. Jane Campion.

5. Nie można też zapominać o bohaterach, którzy wybrali samotność w imię wyższych ideałów. Czyli tak naprawdę wybrali ideały czy też określone wartości, a nie samotność. Ona jest ceną za misję, jaką mają do spełnienia. Ceną niełatwą, ceną, która boli, uwiera, ale z którą trzeba się pogodzić:

• Konrad Wallenrod Adama Mickiewicza,
• Ludzie bezdomni, Siłaczka Stefana Żeromskiego.

Nawet dla osób obwołanych świętymi samotność – wybierana świadomie i samodzielnie – jest cierpieniem, tyle że przeżywanym z godnością i heroizmem:
• Legenda o świętym Aleksym,
Świadomy wybór samotności nie zmienia bowiem nigdy faktu, że jest ona doświadczeniem trudnym:
• Dziady cz. III Adama Mickiewicza (Konrad),
• Zbrodnia i kara Fiodora Dostojewskiego (Raskolnikow).

6. Wybór samotności jest zawsze dramatyczny – konkretni bohaterowie dokonują go pod wpływem ściśle określonych okoliczności:

• Mizantrop Moliera (Alcest, rozgoryczony otaczającym go światem i ludźmi, postanawia zamieszkać na odludziu i wieść żywot pustelnika),
• Emancypantki Bolesława Prusa (Madzia Brzeska, niesprawiedliwie oczerniana przez otoczenie, zamyka się w klasztorze i poświęca Bogu),
• Brzezina Jarosława Iwaszkiewicza (po śmierci żony Bolesław izoluje się od otoczenia),
• Wieża Gustawa Herlinga-Grudzińskiego (z powodu osobistej tragedii nauczyciel, o którym czyta narrator, wybiera życie z dala od ludzi).

7. Do absolutnej rzadkości należą utwory, w których samotność ukazywana jest jako wartość pozytywna:

• Do samotności Adama Mickiewicza,
• Samotność Cypriana Kamila Norwida.

Przykładowe zakończenie

W swoim wypracowaniu starałem się udowodnić, że samotność niezwykle rzadko jest czymś, czego człowiek pragnie, jak pisze Władysław Tatarkiewicz. Wybór życia z dala od ludzi i od świata albo też – mimo uczestnictwa w otaczającej rzeczywistości – odczuwanie głębokiego osamotnienia w tym świecie to zawsze doświadczenie dramatyczne. Chwilowe osamotnienie, pozwalające przemyśleć pewne sprawy, zanurzyć się w siebie, zanalizować wszystko, co kłębi się w sercu albo umyśle (tak właśnie odbieram przywołane na końcu teksty Mickiewicza i Norwida), jest oczywiście niezbędne w życiu każdego człowieka. Ale samotność stała, trwająca przez dłuższy okres, to zawsze konieczność – będąca na przykład ucieczką czy też mniejszym złem – z którą człowiekowi jest źle. Nie bez powodu samotny Bóg stworzył człowieka, a Adamowi ofiarował towarzyszkę życia – Ewę. Istotą życia ludzkiego jest przecież życie z czyjego powodu, z kimś albo dla kogoś. Tylko wtedy ma ono naprawdę sens.

Zobacz:

Samotność – motyw literacki

Samotność – przedstaw motyw, ilustrując wypowiedź przykładami tekstów kultury z różnych epok.

Samotność – czym jest? Twoje rozważania na ten temat poparte przykładami z literatury, filmu, teatru