EKSPRESJONIZM – awangardowy kierunek w sztuce początku XX w. Rozpoczął się w malarstwie, ale później zagościł w literaturze. Reprezentuje estetykę antyrealistyczną. Zadaniem sztuki jest wyrażanie wewnętrznego świata człowieka, jego psychicznych i duchowych przeżyć. Odwołuje się do emocji, operuje bardzo silnymi środkami wyrazu, takimi jak na przykład kontrast czy brutalizm.
Ojczyzną ekspresjonizmu są Niemcy, a jest to istotny kierunek w sztuce XX wieku, który objął: malarstwo, filozofię, literaturę, a nawet muzykę, jako tzw. „bunt synów przeciw ojcom”. Synowie – młode pokolenie XX wieku, żyjące w poczuciu katastrofy i barbarzyństwa epoki, występuje ze swoimi założeniami około roku 1910.
Ekspresja to uzewnętrznienie tego, co dzieje się z nami wewnątrz, pokazanie naszych odczuć i uczuć: bólu, cierpienia, bezsilności, tęsknoty, ale i radości, entuzjazmu, miłości. Jedni swe uczucia wyrażają mniej ekspresyjnie, inni mocniej – czasem płaczemy z bólu, krzyczymy, rwiemy włosy z głowy lub walimy głową w ścianę. Najważniejsza jest dusza – ekspresjonizm ma być jej mową, sposobem wyrażania uczuć w sztuce – jak najmocniejszym, najpełniejszym. Żadnego opisywania, lania wody – dla oddania ludzkiej kondycji wystarczy kilka ostrych środków wyrazu.
Ekspresjonizm w malarstwie reprezentuje obraz Edwarda Muncha Krzyk. Ta zniekształcona twarz z wybałuszonymi oczami naprawdę krzyczy. Jaskrawe kolory dookoła głowy wzmagają niepokój odbiorcy. Obraz ten wyprzedził swoje czasy – namalowany był bowiem kilkadziesiąt lat przed dookreśleniem kierunku zwanego ekspresjonizmem. Sam termin też wyprzedził rozwój tego kierunku – po raz pierwszy został użyty w 1901 roku przez malarza J.A. Herve. Najpełniej ekspresjonizm rozwinął się w Niemczech i Austrii (lata 1910-1924).
W Polsce powstała grupa Formiści (lata 1917-1922) założona przez Andrzeja i Zbigniewa Pronaszków oraz Tytusa Czyżewskiego. W 1918 roku powstała grupa pisarzy skupiona wokół pisma Zdrój, która sformułowała program i manifesty polskich ekspresjonistów. Cechy ekspresjonizmu znaleźć można w poezji J. Kasprowicza, powieściach W. Berenta, twórczości T. Micińskiego.
