MESJANIZM – pojęcie charakterystyczne dla ideologii polskiego romantyzmu, preferowane przez twórców tej epoki, którzy głosili, że wybrane jednostki lub narody mają do spełnienia na ziemi szczególną misję. Pojęcie pochodzi oczywiście od Mesjasza – Zbawiciela – Chrystusa. Oczekiwanie na Zbawiciela było istotne zwłaszcza w Polsce, dla której zbawienie oznaczało wyzwolenie spod niewoli zaborców. Stąd mesjanizm jest pojęciem-kluczem dla zrozumienia wymowy wielkich utworów romantyzmu polskiego. Możemy poszukiwać w nich mesjanizmu jednostkowego – gdy Mesjaszem jest bohater, jednostka ludzka, poeta – np. słynna tajemnicza postać, określona mianem 44 w Dziadach w Widzeniu księdza Piotra.

Kwestia mesjanizmu jednostki – np. poety, często stawała się tematem literackich dyskusji, swoista interpretacja mesjanizmu jako obłędu znajduje się w Kordianie Słowackiego, który urojenia „mesjaszy” prezentuje w scenie w domu wariatów.

Natomiast mesjanizm narodowy – jest to przypisywanie wybranemu narodowi (tu polskiemu) wielkiej roli w kwestii zbawienia świata, wyzwolenia go spod ucisku, niewoli, tyranii.

Hasło mesjanizmu narodowego brzmi: „Polska Mesjaszem narodów”, w Dziadach Polska jawi się jako „Chrystus narodów” a jej dzieje przedstawione są na wzór Męki Pańskiej. Niewola i cierpienia Polski pod zaborami mają okupić wolność innych narodów. Z kolei w Kordianie Słowackiego poeta nazywa Polskę –* „Winkelriedem narodów” – czyli kimś na wzór szwajcarskiego bohatera średniowiecznego, który wbił sobie w pierś włócznie wrogów, torując drogę powstańcom – taką rolę miała spełnić w Europie Polska.