Konkordat wormacki (1122)
Walka cesarstwa z papiestwem zakończyła się konkordatem wormackim 1122 r. Ta ugoda między cesarzem Henrykiem V a papieżem Kalikstem II wprowadzała zasadę wyboru biskupów przez duchowieństwo. Inwestytury, tj. nominacji na dostojnika kościelnego, udzielać miał papież, natomiast cesarz przez nadanie beneficjum podkreślał swoje prawa senioralne wobec biskupstwa. Konkordat był bardziej korzystny dla papieży. Wpływ władzy cesarskiej na episkopat osłabł. Opłaty z majątków kościelnych, należne cesarzowi, zostały znacznie zmniejszone.
Konflikt „między tiarą a koroną” z jeszcze większą gwałtownością rozgorzał w początku XIII w. Papiestwo wykorzystując rywalizację cesarskiej dynastii Hohenstaufów (1138-1250) i książąt z rodu Welfów, wyszło z niego zwycięsko.
Papiestwo za Innocentego III
Po śmierci cesarza Henryka VI (1197) w Niemczech wybuchła wojna domowa. Wykorzystał ją papież Innocenty III (1198-1216) dla utrwalenia przewagi papiestwa.
- Innocenty III dwukrotnie narzucał swego kandydata na tron cesarski i wywierał decydujący wpływ na wydarzenia w Niemczech.
- Przede wszystkim utwierdził on władzę papieży w Kościele. Samodzielność Kościoła w poszczególnych państwach uległa ograniczeniu, ściślej związane z papiestwem zostały zakony. Papież w Kościele stał się najwyższym ustawodawcą i sędzią. W 1215 r. IV Sobór Laterański utwierdził absolutną władzę papieża.
- Powołał również inkwizycję (Sanctum Officium) – instytucję do wykrywania i sądzenia heretyków oraz zwalczania ruchów antykościelnych. Zmalała rola soborów na rzecz Kurii rzymskiej – urzędów papieskich.
- Zwierzchnictwo papieskie uznawała Francja, Anglia, Polska i wiele innych krajów europejskich.
- Duchowieństwo z wszystkich krajów katolickich corocznie przekazywało część własnych dochodów kurii.
Przewaga papiestwa nad władzą świecką, wypracowana przez Innocentego III, utrzymywała się przez cały XIII w., a zwłaszcza za jego następców – Grzegorza IX i Innocentego IV.
Datownik
1122 – konkordat wormacki
1138-1250 – Hohenstaufowie w Niemczech
1198-1216 – pontyfikat Innocentego III
1215 – IV sobór Laterański