O randze Konstytucji 3 maja niech świadczy fakt, że we współczesnej historiografii przyrównuje się ją do tak słynnych konstytucji jak np. konstytucja Stanów Zjednoczonych.
- Konstytucja uderzała w magnaterię, pozbawiając ją dotychczasowych możliwości wpływu na rządy, jasno określając reguły politycznej gry. Część nieprzejednanych opozycjonistów magnackich udała się do Rosji prosić Katarzynę II o poparcie.
- Doszło do zawiązania się konfederacji mającej zniszczyć dzieło Konstytucji 3 maja. Stało się to w Petersburgu, ale żądania konfederatów ogłoszono w nadgranicznej Targowicy. Dlatego konfederację tę nazywamy targowicką. Konfederaci – Ksawery Branicki, Seweryn Rzewuski, Szczęsny Potocki, Kossakowscy, Massalski i Czetwertyński – zawezwali wojsko rosyjskie na pomoc „zagrożonej wolności”, co błyskawicznie wywołało atak w maju 1792 roku. Polskie wojsko cofało się pod naporem wojsk rosyjskich, bowiem Polska nie była należycie przygotowana do obrony. Zwycięstwa pod Zieleńcami (ustanowienie Virtuti Militari – order jako pierwsi otrzymali Józef Poniatowski i Tadeusz Kościuszko) i Dubienką miały jedynie znaczenie moralne.
- Król Poniatowski, pod wpływem nacisków otoczenia i ponagleń ze strony Katarzyny II, zdecydował się w lipcu na kapitulację i przystąpienie do targowiczan. Liczył, że uchroni choć część reform i kraj przed rozbiorem.
Mimo wysiłków Poniatowskiego i części patriotycznie nastawionej szlachty w 1793 roku doszło do drugiego rozbioru Polski. I tym razem nakazano zatwierdzić postanowienia zaborców, ostatniemu już w Rzeczypospolitej szlacheckiej, sejmowi zwołanemu w Grodnie w 1793 roku.
W wyniku drugiego rozbioru:
- Prusy otrzymały:
- Gdańsk,
- Toruń,
- Wielkopolskę.
- Rosja otrzymała:
- Kurlandię,
- Białoruś,
- Podole,
- Ukrainę.