Kongres Wiedeński był spotkaniem zwycięzców i zarazem ostatnich monarchów.

  • Obradował między wrześniem 1814 a czerwcem 1815 roku.
  • Brały w nim udział niemal wszystkie państwa europejskie. Jednak tak naprawdę liczyły się tylko: Rosja, Prusy, Austria, Anglia i, dzięki zręczności i intrygom Talleyranda, także pokonana Francja.

W jakiejś mierze uczestnicy kongresu usiłowali cofnąć zegar historii. Przypatrzmy się zasadom kongresu: równowadze, restauracji, legitymizmowi. Przywrócenie starych porządków politycznych, powrót na trony wygnanych lub niekoniecznie chcianych monarchów, obsadzenie pustych tronów austriackimi książętami było tak naprawdę nierealne. Łatwiej jest zrozumieć chęć przywrócenia równowagi we Francji obalonej przez Napoleona. W uzasadnionych wypadkach mocarstwa godziły się na pewien kompromis historyczny – konstytucjonalizm (wpływ przezornego Metternicha). Nikt jednak nie liczył się ze zdaniem narodów, o których losach decydowano, mimo że przecież rewolucja, wojny napoleońskie, romantyzm rozbudziły świadomość narodową.

Postanowienia kongresu

  • We Francji przywrócono do władzy obalonych przed ponad dwudziestu laty Burbonów.
  • Na tron hiszpański powrócił opanowany żądzą zem­sty, o sadystycznych inklinacjach, Ferdynand VII.
  • Italia stopniowo jednoczona przez Napoleona została ponownie rozdrobniona – na trony wrócili wygnani monarchowie (m.in. papież) i habsburscy książęta, rozpoczynając okres reakcji i represji.
  • Część północnych Włoch wcielono bezpośrednio do Austrii (Wenecja i Lombardia).
  • Belgię włączono do Holandii.
  • Powiększono Prusy o Nadrenię i część Saksonii, ale problem zjednoczenia Niemiec został pominięty milczeniem. Powstał luźny Związek Niemiecki, którego przewodniczącym została Austria.
  • Nastąpiła likwidacja Księstwa Warszawskiego.
    • Z większej części utworzono tzw. Królestwo Polskie, autonomiczną część Rosji.
    • Z departamentów bydgoskiego i poznańskiego powstało Wielkie Księstwo Poznańskie włączone do Prus.
    • Z Krakowa i okolic powstała Rzeczypospolita Krakowska, twór niezależny, ale faktycznie podporządkowany trzem zaborcom.
    • Gdańsk wracał pod pruskie rządy (w latach 1807-1815 Wolne Miasto).
  • Podczas podziału wpływów politycznych o mało nie doszło do wojny między mocarstwami, z jednej strony Rosją i Prusami, a z drugiej między Austrią, Anglią i Francją. Pogodził ich w 1815 roku Napoleon, który wrócił do władzy na 100 dni.