Dane personalne

  • Imiona: Kazimierz Karol
  • Przydomek: Odnowiciel
  • Personalia rodziców: Mieszko II, król, a potem książę Polski, i Rycheza (Ryksa), księżniczka niemiecka
  • Urodzony: 25.07.1016
  • Stan cywilny: żonaty – Dobroniega, córka Włodzimierza, księcia kijowskiego
  • Dzieci: Bolesław II Śmiały, książę i król Polski; Władysław Herman, książę Polski; Mieszko; Otto;
  • Świętosława – żona Wratysława II,
  • księcia i króla Czech
  • Zmarł: 1058 r.
    Pochowany: katedra w Poznaniu

Następca Mieszka II

Odrzucana hipoteza
Kto objął rządy w Polsce po śmierci Mieszka II? Prawdopodobnie jego syn Kazimierz, którego matką była Rycheza, księżniczka niemiecka. Istnieje jednak i inna hipoteza, której większość historyków nie uznaje. Ponoć Mieszko miał jeszcze jednego syna, na dodatek pierworodnego, Bolesława. Uzyskał przydomek Zapomniany, a z powodu niegodziwych czynów, których się dopuścił, został wykluczony z pocztu władców Polski.

Na wygnaniu
Prawdopodobnie możni zdecydowali o wygnaniu z kraju najpierw wdowy po Mieszku, Rychezy. Podobno wyjeżdżała z Polski w przebraniu, ukrywając swą tożsamość, gdyż bała się zamachu na swe życie. Potem wypędzono z Polski także jej syna, Kazimierza. Ten najpierw udał się na Węgry, a później do Niemiec, gdzie przebywała już jego matka. Mógł liczyć na jej wstawiennictwo u cesarza i poparcie wpływowych krewnych. Władca Niemiec już w 1032 roku dzielił Polskę i zmusił jej księcia do uznania powstałych wtedy dzielnic. Nowa okazja do wmieszania się w wewnętrzne sprawy naszego kraju była dla niego korzystna.

Wielkie powstanie
Tymczasem w roku 1038 w Polsce wybuchło powstanie, które powiększyło jeszcze panujący chaos. Wojny toczone przez Bolesława Chrobrego i Mieszka II wyczerpały kraj. Wieśniacy nie bogacili się na nich – utrzymywali za to armię, urzędników książęcych, rozrastającą się organizację kościelną. Ucierpiała zwłaszcza Wielkopolska, główna dzielnica Polski pierwszych Piastów. Powstańcy rabowali majątki możnych, niszczyli kościoły. Na miejsce kultu chrześcijańskiego Boga przywracano cześć pogańskim bóstwom. Możni nie mogli opanować rewolty. Kto mógł, wraz z rodzinami ratował się ucieczką. Na Mazowszu przyjął ich Miecław (Masław), dawny cześnik (urzędnik księcia, który opiekował się piwnicą panującego, dbał o organizację uczt) na dworze Mieszka II. Objął on władzę nad tą ziemią i nie dopuścił tam do buntu.

Najazd Brzetysława
Jakby mało było jeszcze nieszczęść spowodowanych powstaniem, na Polskę napadali jej sąsiedzi: Pomorzanie i Prusowie. Największe zniszczenia przyniosła jednak wyprawa zbrojna księcia czeskiego, Brzetysława (1039). Ten korzystając z panującego w Polsce zamętu, zebrał wojsko i uderzył na Gniezno i Poznań. Oba grody zostały zniszczone. Najeźdźcy napotkali tylko słaby opór, więc mogli rabować do woli. Wywieźli nagromadzone przez naszych władców skarby, uprowadzili licznych jeńców wraz z dobytkiem, zrabowali sprzęty kościelne, spalili liczne wsie i osady. Z Gniezna zabrano także zwłoki św. Wojciecha, apostoła Prusów, do którego grobu przybył przed laty cesarz Otto III. Czesi opanowali też grody na Śląsku i obsadzili je swoim wojskiem.

Cesarska pomoc

Sukcesy Czechów w Polsce zaniepokoiły władcę Niemiec, cesarza Henryka III. Obawiał się, że u jego boku wyrośnie zbyt silne państwo czeskie. Niepokoił się też wzmocnieniem pozycji trwających jeszcze w pogaństwie plemion zachodnich Słowian. Jako obrońca i opiekun papiestwa nie mógł dopuścić do zwycięstwa pogaństwa w Polsce i zniszczenia tamtejszej organizacji kościelnej, stworzonej za zgodą swoich poprzedników. Wreszcie o pomoc cesarza zabiegał i sam Kazimierz, który marzył o odzyskaniu tronu ojca. Pod koniec 1039 roku na czele podarowanego mu przez cesarza hufca, złożonego z 500 rycerzy, wkroczył w granice Polski.

Odzyskiwanie ziem
Kazimierz szybko opanował Małopolskę i straszliwie zniszczoną Wielkopolskę. Większość możnych i prostych mieszkańców tych ziem witała Kazimierza jako wybawcę, spodziewając się, że wraz z utwierdzeniem jego władzy skończy się wojna i zamęt. Ale z odzyskaniem Mazowsza musiał poczekać do 1047 roku. Rządzący nim Miecław nie chciał uznać jego władzy i ufny w swe siły stawiał opór księciu. Kazimierz zawarł wtedy sojusz z Rusinami. Pojął za żonę Dobroniegę, przyrodnią siostrę wielkiego księcia kijowskiego Jarosława Mądrego. Polskie i ruskie hufce zadały klęskę wojskom Miecława, który poległ na polu bitwy. Mazowsze dostało się pod władzę Kazimierza, a północno-wschodnie tereny tej dzielnicy przypadły w udziale Rusinom. Zapewne po opanowaniu Mazowsza Kazimierz odzyskał Pomorze nadwiślańskie. Trudniej było ze Śląskiem. Cesarz uznał zabór tej dzielnicy przez Czechy, ale Kazimierz nie zrezygnował tak łatwo – w 1050 roku wyparł załogi czeskie z tamtejszych warowni. W kilka lat później spotkał się z Henrykiem III w Kwedlinburgu i w zamian za uznanie swych praw do Śląska zgodził się na płacenie Czechom daniny w srebrze i złocie.

Polska Kazimierza

  • Zjednoczone na nowo ziemie: Wielkopolska, Małopolska, Mazowsze, Pomorze nadwiślańskie i Śląsk.
  • Główny gród (stolica) = Kraków (Gniezno i Poznań były straszliwie zniszczone). Tu zaczął rezydować Kazimierz wraz ze swym dworem.
  • Odbudowa administracji kraju i organizacji kościelnej, tak ważnej dla funkcjonowania państwa (biskupi i księża byli jakby urzędnikami księcia, prowadzili kancelarię, wchodzili w skład służby dyplomatycznej).
  • Utrata korony (pozostanie przy tytule książęcym) i uznanie się za lennika cesarza.
  • Dobre stosunki z Rusią Kijowską i Węgrami.
  • Reforma wojskowa. Dawna drużyna utrzymywana przez władcę znikła. Teraz w zamian za służbę wojskową Kazimierz nadawał wojom ziemię. Podobnie wynagradzał za służbę swoich urzędników.
  • Odbudowa skarbowości i wymiaru sprawiedliwości.

 

Bilans rządów Kazimierza Odnowiciela

Plusy:

  • ponowne zjednoczenie pod swoją władzą głównych ziem tworzących państwo polskie,
  • zakończenie długiego okresu wojen rujnujących kraj,
  • odbudowa administracji, skarbowości i organizacji kościelnej.

Minusy:

  • państwo Kazimierza nie objęło wszystkich ziem, nad którymi panował Bolesław Chrobry,
  • Kazimierz musiał się zadowolić tytułem książęcym i zrezygnować z myśli o koronie królewskiej.

 

Datownik

1034-1038 – tajemniczy okres w historii Polski

1038

  • powstanie ludowe
  • najazd Czech na Polskę

1039 – powrót Kazimierza do Polski i objęcie rządów

1047 – pokonanie Mazowsza i prawdopodobnie przyłączenie Pomorza

1050 – najazd Kazimierza na Czechy i Śląsk

1054 – zjazd w Kwedliburgu (uznanie Śląska za nabytek Polski)

1058 – śmierć Kazimierza Odnowiciela