Dane personalne

  • Imię: Mieszko
  • Data urodzenia: nieznana
  • Personalia rodziców: Siemomysł, władca Polan, matka nieznana z imienia
  • Zawód: władca Polan, książę Polski
  • Panował: ok. 960-992
  • Stan cywilny: siedem żon, gdy był jeszcze poganinem, potem Dobrawa, księżniczka czeska, a po jej zgonie Niemka Oda
  • Dzieci: oprócz tych, których nie znamy z imienia – Bolesław zwany Chrobrym (syn Dobrawy), Mieszko, Świętopełk i Lambert (synowie Ody)
  • Zmarł: 25 V 992 r.

Zanim powstała Polska

Terytorium, które później nazwano Polską, zamieszkiwały liczne plemiona słowiańskie, z których znamy tylko część:

  • na Śląsku – Ślężanie, Dziadoszanie, Bobrzanie i Trzebowianie,
  • na północy – Pomorzanie,
  • w Wielkopolsce – Polanie,
  • nad jeziorem Gopło – Goplanie,
  • na wschód od Goplan – Mazowszanie,
  • na południu, wokół Wiślicy i Krakowa – Wiślanie,
  • w rejonie Sandomierza i Lublina – Lędzianie.

O dziejach tych ludów nie wiemy zbyt wiele. Być może, część z nich weszła w skład państwa tworzonego przez Polan w drodze podboju, inne mogły pokojowo podporządkować się silniejszym władcom.

Portret państwa Polan

Lasy, bagna i pola
Kraj, którym rządził Mieszko, porastały rozległe puszcze. Rozdzielały one tereny zamieszkane przez poszczególne plemiona i były naturalną barierą ochronną przed napadami agresywnych sąsiadów. Tereny gęściej zaludnione, rolnicze znajdowały się wokół Poznania, Gniezna, Kruszwicy, Kalisza, Krakowa, Wiślicy, Sandomierza i Wrocławia. Zajmowały tylko około 1/4 całego terytorium.

Poddani Mieszka
Ówczesna Polska składała się z terytoriów podległych większym grodom. Nie było stolicy, a rolę najważniejszych ośrodków państwa spełniały Poznań i Gniezno. Książę wraz z dworem objeżdżał swoje ziemie, korzystając z produktów gromadzonych przez poddanych w grodach.
Najliczniejszą grupę ludności państwa Mieszka tworzyli wolni chłopi, uprawiający własną ziemię. O sile militarnej państwa decydowała drużyna książęca – grupa ludzi zawodowo zajmująca się wojaczką. Mieszko płacił im żołd i roztaczał opiekę nad ich rodzinami. Reszta ludności zobowiązana była do świadczeń na rzecz księcia, jego drużyny i urzędników. Istniały całe osady specjalizujące się w produkcji określonych wyrobów (np. Świniary – hodowali świnie, Szczytniki – wyrabiali tarcze, hełmy i inne elementy uzbrojenia, Szewce, Kowale).

Surowce mineralne
Niestety, Polska była uboga w surowce. Wydobywano sól na Kujawach oraz w okolicach Kołobrzegu, a także pozyskiwano rudę żelaza. Ale w kontaktach handlowych cennymi towarami były futra i skóry oraz miód i wosk.

Przodkowie króla – legenda piastowska
Pochodzący, być może, z Francji kronikarz, którego nazwano Gallem (pisał w XII w.), wymienił jako bezpośrednich przodków Mieszka trzech władców: Siemowita, Leszka i Siemomysła. Mieli oni być potomkami Piasta, ubogiego oracza książęcego, i jego żony Rzepki. Piast przyjął w swym domu dwóch tajemniczych gości, którzy przybyli do Gniezna. Rządy sprawował wtedy książę Popiel. Ten jednakże, chociaż urządził wspaniałą ucztę, nie tylko nie zaprosił na nią wędrowców, ale ich przepędził z miasta. Tymczasem w chacie Piasta działy się prawdziwe cuda. Za sprawą gości doszło do rozmnożenia jadła i piwa tak, że ubodzy gospodarze mogli wspaniale ugościć podróżnych. Później, jak mówi legenda, Popiel i jego potomstwo zostali usunięci z Polski. Sam niegościnny władca musiał się schronić przed myszami w wieży zbudowanej na jakiejś wyspie (dopiero potem twierdzono, że działo się to w Kruszwicy). Nie zaznał tam jednak spokoju. Myszy dostały się na wyspę i zagryzły go. Rządy objął syn Piasta, Siemowit.

Legenda ta miała udowodnić, że Piastowie pełnią władzę z wyroku boskiego. Niektórzy historycy doszukują się w niej analogii do walk toczonych o władzę nad plemieniem Polan. W ich wyniku starzy władcy (w legendzie reprezentuje ich Popiel) zostali usunięci, a rządy dostały się w ręce przodków Mieszka.

Szczęk oręża
Mieszko ciągle toczył wojny. Najpierw miał na celu scalenie kilku plemion, potem poszerzenie ziem, a później… uzyskanie dostępu do morza.

  • Próby podbicia sąsiadujących plemion
    Mieszko starał się narzucić swoją zwierzchność plemionom graniczącym z Wielkopolską – kolebką państwa Polan. Już jego przodkowie przyłączyli Kujawy i Mazowsze. Mieszko opanował Pomorze Zachodnie i wyprawiał się przeciwko plemionom słowiańskich Wieletów, osiadłych na zachód od jego ziem. Pod koniec życia odebrał Czechom Śląsk i Małopolskę, do których nasi południowi sąsiedzi jeszcze długo rościli sobie pretensje. Być może, zawładnął również Krakowem.
  • Polityka wobec Cesarstwa Niemieckiego
    Najpotężniejszą siłą w naszej części Europy było królestwo niemieckie. Jego władca, Otto I, w 962 r. zdobył koronę cesarską i odnowił Cesarstwo Rzymskie. Uważał się za najpotężniejszego monarchę chrześcijańskiego. Mieszko stał się jednym z władców podległych Cesarstwu, ale z cesarzem łączyła go przyjaźń (pewien kronikarz niemiecki nazwał Mieszka „przyjacielem cesarza”).
  • Walki z feudałami niemieckimi
    Przyjaźń z Ottonem I nie zapobiegła walkom z niektórymi feudałami niemieckimi. Przypuszcza się, że do konfliktów tych dochodziło na skutek agresji niemieckich możnych, ale czasem prowokował je sam Mieszko, który chciał zawładnąć nowymi terytoriami.

    • Wichman
      W 963 r. słowiańscy Redarowie dowodzeni przez saskiego grafa Wichmana najechali na Polskę. W walkach z nimi poległ nieznany z imienia brat Mieszka. W kilka lat później polski władca pokonał Wichmana i zabił, a jego zbroję przysłał cesarzowi.
    • odon – skojarz z bitwą pod Cedynią (972 r.)
      W 972 r. wojska polskie starły się z siłami margrabiego marchii wschodniej Hodona. Brat Mieszka, Czcibor, pokonał Niemców. Mieszko wezwany został jednak przed oblicze cesarskie do Kwedlinburga. Aby utrzymać pokój z Ottonem I, musiał oddać swego syna Bolesława, zwanego później Chrobrym, jako zakładnika na dwór cesarski.

Polityczne małżeństwa
W średniowieczu (także i później) królowie i książęta żenili się, by umocnić swoją pozycję, zabezpieczyć państwa przed agresją sąsiadów, pozyskać silnych sprzymierzeńców. By zaskarbić sobie przyjaźń potężnego władcy Czech Bolesława, Mieszko poślubił w 965 r. jego córkę Dobrawę. Po jej śmierci pojął za żonę Odę, córkę margrabiego marchii wschodniej Teodoryka. Miało to zapobiec konfliktom polsko-niemieckim.

Chrzest Polski

Jednym z najważniejszych wydarzeń w czasie panowania Mieszka było przyjęcie chrześcijaństwa.

Przyczyny
Ekspansja Cesarstwa Niemieckiego, na ziemie słowiańskie mogła okazać się groźna i dla państwa Mieszka. Przyjęcie chrześcijaństwa wzmacniało pozycję Polski i ułatwiało współpracę z tą potęgą, a także i z papiestwem, którego autorytet uznawali wszyscy władcy chrześcijańscy.

Chrzest – 966!
Po poślubieniu księżniczki Dobrawy Mieszko przyjął chrzest w 966 r. Czeskie pośrednictwo pozwoliło uniknąć wpływów kościoła niemieckiego. Dwa lata później w Poznaniu powstało pierwsze biskupstwo zależne bezpośrednio od Rzymu, a nie od któregoś z biskupstw niemieckich, które musiały się liczyć z wolą cesarza. Pierwszym biskupem został Jordan, z pochodzenia prawdopodobnie Włoch.
Nowa religia rozprzestrzeniała się powoli. Zupełnie inaczej niż na obrazie Januarego Suchodolskiego Mieczysław I kruszy bałwany, na którym widać, że poddani z ogromną łatwością rezygnują ze starych wierzeń, wyrzekają się bożków, wyrzucają ich posągi. Tak naprawdę początkowo chrzest przyjęła tylko rodzina księcia i możni. Masy ludności trwały przy religii ojców, czciły wielu bogów, zabiegały o pomoc licznych dobrych sił, a drżały przed demonami zamieszkującymi lasy i wody.

Skutki

  • Wejście do Europy
    Chrzest wprowadził Mieszka do wielkiej rodziny chrześcijańskich władców Europy.
  • Zwiększenie autorytetu
    Mieszko przestał być barbarzyńskim i pogańskim przywódcą i trzeba go było traktować tak jak innych królów i książąt.
  • Zmniejszanie się analfabetyzmu
    Do Polski zaczęli przyjeżdżać księża – ludzie umiejący pisać i czytać – co w tamtej epoce było rzadką umiejętnością. Przywieźli ze sobą książki.
  • Sprawniejsza administracja
    Księża potrafili redagować dokumenty i listy, byli pomocni w tworzeniu administracji książęcej.
  • Zmiany architektoniczne
    Ponieważ trzeba było wznosić kościoły, do państwa Mieszka musieli przybywać biegli w tej sztuce architekci i rzemieślnicy.

Opieka papieża
Pod koniec życia Mieszko oddał swój kraj pod protekcję (pod opiekę) Stolicy Apostolskiej. Nie pociągnęło to za sobą żadnych oznak zależności, a stanowiło zaporę przeciwko mieszaniu się cesarstwa w sprawy Polski.

Bilans rządów Mieszka I

  • Mieszko I zjednoczył kraj i plemiona władające podobnym językiem i mające podobne obyczaje, znacznie rozszerzył terytorium, nad którym panował;
  • przyjął chrześcijaństwo;
  • obronił Polskę przed agresją feudałów niemieckich.

Na mapie Europy

Kupiec z arabskiej Hiszpanii, Ibrahim ibn Jakub, nazwał państwo Mieszka najrozleglejszym państwem północy. Podkreślił, że władca ten posiadał silną armię – drużynę liczącą 3 tysiące zbrojnych, którzy byli utrzymywani przez księcia. Jednak Polska nie mogła równać się pod względem rozległości terytorium i liczby ludności z państwem niemieckim. Większa od państwa Mieszka była także Ruś (ze stolicą w Kijowie). Polska była większa od ziem słowiańskich plemion (Obodrzyców, Wieletów i Łużyczan na zachodzie oraz Prusów na północnym wschodzie), a także od Czech, ale te górowały nad nami gęstością zaludnienia. Pod koniec życia Mieszka państwo Polan liczyło około 250 tys. km2 i miało prawdopodobnie milion mieszkańców (mała gęstość zaludnienia – 4 osoby na km2).

Datownik

ok. 960 – Mieszko I obejmuje władzę nad kilkoma ziemiami

963

  • walki z Wichmanem oraz zachodnimi plemionami
  • uznanie zwierzchnictwa cesarza Ottona I

966 – przyjęcie chrztu

965 – ślub z Dobrawą

967

  • zwycięstwo w wojnie z Wichmanem i Wolinianami
  • prawdopodobnie narodziny Bolesława (Chrobrego)

968 – przybycie biskupa Jordana

972

  • bitwa pod Cedynią
  • prawdopodobnie przyłączenie Pomorza

973 – wojna z Hodonem i sąd cesarski

977 – śmierć Dobrawy

980 – ślub z Odą

986 – uznanie zwierzchnictwa Ottona III

990

  • prawdopodobnie przyłączenie Śląska i Małopolski
  • wojna z Czechami

992 śmierć Mieszka

 

Sprawdzian

…przez siedem lat od urodzenia był ślepy. Gdy zaś dobiegała siódma rocznica jego urodzin, ojciec zwoławszy wedle zwyczaju zebranie komesów i innych swoich książąt, urządził obfitą i uroczystą ucztę; a tylko wśród biesiady skrycie z głębi duszy wzdychał nad ślepotą chłopca, nie tracąc z pamięci [swej] boleści i wstydu. A kiedy inni radowali się i wedle zwyczaju klaskali w dłonie, radość dosięgła szczytu na wiadomość, że ślepy chłopiec odzyskał wzrok. (…) Wówczas książę Siemomysł pilnie wypytywał starszych i roztropniejszych z obecnych, czy ślepota i przewidzenie chłopca nie oznacza jakiegoś cudownego znaku. Oni zaś tłumaczyli, że ślepota oznaczała, iż Polska przedtem była jakby ślepa, lecz odtąd – przepowiadali – ma być przez Mieszka oświeconą (…). Zaiste ślepą była przedtem Polska, nie znając ani czci prawdziwego Boga, ani zasad wiary, lecz przez oświeconego [cudownie] Mieszka także i ona została oświecona, bo gdy on przyjął wiarę, naród polski został uratowany od śmierci w pogaństwie.
Gall Anonim Kronika polska (fragmenty)

1. Ślepota i późniejsze odzyskanie wzroku przez Mieszka zgodnie z legendą były:

A. zapowiedzią chrystianizacji wszystkich ziem na wschód od Łaby,
B. przepowiednią przejścia kraju Mieszka z pogaństwa w chrześcijaństwo,
C. symbolem dokonanego w dniu siódmych urodzin Mieszka aktu chrztu,
D. znakiem wyróżnienia Mieszka spośród wszystkich władców Europy.

2. Interpretacja zdarzenia przedstawionego przez narratora jest interpretacją:

A. wszystkich poddanych Mieszka,
B. wszystkich historyków,
C. starszyzną i narratora,
D. świadków zdarzenia.

3. Postrzyżyny to:

A. jeden z obyczajów przestrzeganych do dziś,
B. jeden ze staropolskich obrzędów,
C. jeden z elementów staropolskiej mody,
D. jeden z rytuałów religijnych.

4. Narrator powyższego tekstu był:

A. jednym z uczestników siódmych urodzin Mieszka,
B. kronikarzem pierwszego historycznego władcy Polski,
C. późniejszym kronikarzem dziejów Polski,
D. późniejszym przyjacielem i doradcą Mieszka.

Józef Peszka, Postrzyżyny Mieszka

5. Przytoczony fragment mógłby być dla obrazu Józefa Peszki:

A. rozwinięciem,
B. wyjaśnieniem,
C. streszczeniem,
D. podsumowaniem.

6. Centralna postać obrazu jest wyróżniona:

A. jasną szatą,
B. ujęciem z profilu,
C. ustawieniem przodem,
D. wyciągniętymi ramionami.