I, J

INCIPIT

Incipit – początkowe słowa tekstu. Czasem, gdy nie ma w utworze wyszczególnionego tytułu, incipity pełnią role rozpoznawczych tytułów. Horacy nigdy nie stosował tytułów, jego utwory opatrzone są wyłącznie numerami (I – numer tomu, 31 – numer utworu).

INTONACJA

Intonacja to zmiany wysokości tonu mowy wyodrębniające i różnicujące jej kolejne segmenty. Ma na celu wyodrębnienie i zróżnicowanie pewnych segmentów wypowiedzi, a także podkreślenie ich znaczenia. Intonacja wznosząca nosi nazwę antykadencji i jest sygnałem niedokończenia oraz zapowiedzią dalszego ciągu. Intonacja opadająca nosi naz­wę kadencji i sygnalizuje zakończenie pewnego odcinka mowy. Zmiany w intonacji utworu także mogą być dla nas przydatne przy analizie i interpretacji utworu. Poprzez podniesiony głos, proszące wyrażenie, czy

INTERTEKSTUALNOŚĆ

Intertekstualność – jedno z podstawowych pojęć literackich XX wieku, to ogół własności tekstu, które wskazują na jego związki z innymi tekstami, zależność od innych tekstów. O intertekstualności mówimy, omawiając zarówno genezę, jak i odbiór tekstów.

IDEALIZM

IDEALIZM – jest to postawa ludzi, którzy patrzą na świat przez pryzmat swoich ideałów, przedstawiają sobie świat lepszym niż jest on w rzeczywistości. Idealizm – nazwa systemu filozoficznego mówiącego o ideach, o rzeczach doskonałych, istniejących poza światem i niedających się poznać. Pierwszy mówił o ideach Platon i to on stworzył nazwę dla późniejszych idealistycznych systemów filozoficznych. Idealista – to człowiek, który kieruje się wzniosłymi zasadami (ideami), jest zdolny do poświęceń

IMPRESJONIZM

IMPRESJONIZM kierunek, który zapanował w drugiej połowie XIX wieku, zwłaszcza w malarstwie, choć odcisnął swoje piętno we wszystkich dziedzinach sztuki. Kolebką impresjonizmu była Francja, a impressio znaczy wrażenie. Głównym hasłem tego kierunku jest postulat ukazywania świata przez pryzmat temperamentu, doznań artysty, ukazywanie wrażeń, jakie odnosi twórca obserwując świat, momentalne, chwilowe odczucie. W liryce impresjonizm przejawia się m.in. uplastycznieniem i umuzykalnieniem poezji. W malarstwie artyści inaczej wykorzystują światło, ukazują zmienność i

IMPROWIZACJA

IMPROWIZACJA – jest to „tworzenie na żywo”, bez uprzedniego przygotowania. Kiedy poeta pod wpływem natchnienia tworzy i wygłasza przed od–biorcami utwór, mamy do czynienia z improwizacją poetycką. Improwizacja stała się istotną kategorią w romantyzmie, kiedy poeci nawet „pojedynkowali się” wygłaszając improwizacje. Najsłynniejsza w polskiej literaturze jest Wielka Improwizacja wypowiadana przez Konrada w celi więziennej (Dziady, cz. III)  

INTUICJONIZM

INTUICJONIZM – pogląd, wg którego prawdy o świecie nie można pojąć ani dzięki rozumowi, ani innym środkom racjonalnym, tylko dzięki intuicji. Jest to pogląd głoszony przez Henri Bergsona (→ bergsonizm), w dobie przełomu wieków XIX i XX ((→ dekadentyzm).

INWERSJA CZASOWA

INWERSJA CZASOWA – przestawienie czasu, akcja biegnie „nie po kolei”, bez respektowania następstwa wydarzeń. Stosowana jest np. w powieści poetyckiej, gdzie potęguje tajemniczość i urozmaica kompozycję.

IRENIZM

IRENIZM (gr. eirene – pokój) – tendencja charakterystyczna dla renesansowego humanizmu, przejawiająca się w dążeniu do ustanowienia pokoju między różnymi odłamami wyznaniowymi. Irenizm głosił między innymi Erazm z Rotterdamu.

IRONIA

IRONIA –  właściwość stylu polegająca na sprzeczności między dosłownym znaczeniem wypowiedzi a jej znaczeniem właściwym niewyrażonym wprost, ale zamierzonym przez autora i zazwyczaj rozpoznawalnym dla odbiorcy. Ironię można rozpoznać przez intonację, mimikę czy też okoliczności towarzyszące wypowiedzi, a także przez znaczenie innych części tekstu oraz przez właściwą odbiorcy znajomość spraw i ludzi, do której autor się odwołuje. Mówiący pozwala sobie na igranie sprzecznymi sensami, ale ironia może też być skierowana

IRONIA ROMANTYCZNA

IRONIA ROMANTYCZNA – sam chwyt ironii polega na sprzeczności między dosłownym znaczeniem wypowiedzi a jej właściwą treścią – czyli dany tekst brzmi np. jak pochwała: piękność! a znaczy zupełnie co innego: ale brzydactwo! W romantyzmie ironia stała się istotnym środkiem ukazania postawy artysty i oceny świata, twórczość mogła eksponować różnice między światem a sztuką, rzeczywistością a ideałem, podkreślała indywidualizm bohatera i poety. Takim romantycznym dziełem, w którym autor posługuje się

IRONIA TRAGICZNA

IRONIA TRAGICZNA – inaczej jest to ironia losu, często ukazywana w tragedii antycznej. Polega na sprzeczności między warunkami, sytuacją, w której żyje bohater, a jego świadomością – tym, co wie. Doskonałym przykładem jest Edyp – jego czyny są zbrodnią ojcobójstwa i kazirodztwa, mimo iż bohater sądzi, że ożenił się z obcą kobietą, a nie z matką, i że w kłótni zabił obcego człowieka, a nie ojca. Ironię pogłębia fakt, że

IRRACJONALIZM

IRRACJONALIZM – pogląd charakterystyczny dla epoki romantyzmu. Polega na przeświadczeniu, że rzeczywistości nie można poznać w sposób racjonalny – tzn.za pomocą rozumu i nauki, lecz właśnie dzięki pozarozumowym środkom poznania: intuicji, wierze, przeczuciu, instynktowi.