Klasyfikacja tekstów literackich
W teście egzaminacyjnym pojawią się tzw. teksty kultury, które będziesz musiał zrozumieć i zinterpretować, aby wskazać poprawne odpowiedzi w pytaniach zamkniętych i udzielić poprawnych odpowiedzi na pytania otwarte.
Są trzy rodzaje literackie
Każdy tekst literacki należy do któregoś z poniższych rodzajów. Tekst, który otrzymasz na tekście egzaminacyjnym, też. Pytanie w tej sprawie może być bezpośrednie i proste:
Do którego z rodzajów literackich przypiszesz tekst?
Ale może być bardziej przebiegłe:
Wskaż wyznaczniki epickości tekstu.
Jakie cechy tekstu kwalifikują go do dramatu, a jakie do liryki? Najważniejsze wiedzieć, że np. narrator jest typowy dla epiki, a podział na głosy, sceny, obecność didaskaliów – dla dramatu.
Rodzaje literackie
-
Liryka
- Liryka ogarnia utwory poetyckie.
- Oczywiste, że ze swojej natury są krótsze od epiki, ale nie to jest najważniejsze.
- Tu nie ma narratora, przemawia podmiot liryczny, który wyraża swoje uczucia. Subiektywnie odbiera świat, przetwarza poetycko i takie obrazy darowuje odbiorcom.
-
Epika
- Do epiki zaliczamy utwory, w których narrator, opisuje zdarzenia, świat, ludzi.
- Wejdą tu rozmaite teksty prozatorskie, bo epikę się czyta z bardzo różnych powodów: dla informacji, rozrywki, z ciekawości.
- Epika prezentuje świat przedstawiony, w który wkraczamy za sprawą lektury.
- Wszelkie zatem opowiadania, nowele, powieści, listy, relacje możemy śmiało zaliczyć do epiki.
-
Dramat
- Dramaty to utwory przeznaczone do realizacji na scenie.
- Pisane na potrzeby teatru są podzielone na akty, sceny, kwestie aktorów, wreszcie posiadają didaskalia – odautorskie informacje dodatkowe dotyczące np. stroju lub wyglądu sceny. Autor dramatu pisze:
Scena 2. W nawiasie: (Scena jest pusta, w centrum dwie świece).
Te wskazówki w nawiasie to didaskalia.
Uwaga!
Didaskalia – wtrącenia dramatopisarza, informujące o wyglądzie sceny, zawierają wskazówki co do stroju i zachowania bohaterów. Jest to tekst poboczny dramatu, w przeciwieństwie do tekstu głównego, czyli dialogów i monologów.
Wyznaczniki rodzaju literackiego
LIRYKA
|
EPIKA
|
DRAMAT
|
Gatunki literackie
LIRYKA
- sonet
- pieśń
- hymn
- fraszka
- oda
- tren
- epigramat
EPIKA
- epos
- powieść
- opowiadanie
- nowela
- esej
DRAMAT
- tragedia
- dramat romantyczny
- komedia
- opera
- scenariusz filmowy
Pamiętaj!
Do tekstów kultury należą:
- teksty literackie,
- teksty publicystyczne,
- teksty popularnonaukowe,
- źródła historyczne,
- akty prawne,
- instrukcje,
- słowniki,
- encyklopedie,
- mapy,
- reprodukcje dzieł sztuki,
- tabele,
- diagramy,
- wykresy,
- schematy.
