Teoria komunikacji

Podaj definicję języka i wymień główne funkcje tekstu.

Język to system znaków (w prymarnej postaci – dźwiękowych), który służy ludziom do porozumiewania się między sobą i do zdobywania wiedzy o świecie. Mówiąc język, najczęściej myślimy o języku naturalnym, powstałym spontanicznie, wykształconym na drodze naturalnego rozwoju. Takim językiem jest np. polszczyzna – w odróżnieniu od języków sztucznych, ,,celowo” zaprojektowanych i doskonalonych przez ludzi. Takimi językami są np. esperanto albo języki programowania komputerów.

Wyjaśnij znaczenie pojęć: funkcja komunikatywna, funkcja ekspresywna, funkcja impresywna tekstu.

W poleceniu wymieniono trzy najważniejsze funkcje tekstu według tradycyjnych ujęć teorii komunikacji. Jednakże w podręczniku ukazano inny, nowocześniejszy podział. Zgodnie z nim, podstawową funkcją tekstu jest funkcja komunikatywna, która może przejawiać się na cztery sposoby.

• Po pierwsze, jako funkcja informatywna (którą pominięto w poleceniu). Ta funkcja przejawia się w tekstach, których nadawca podaje odbiorcy informacje o świecie czy o sobie. Ten przejaw komunikatywności tekstu jest najczęstszy i najbardziej typowy. Przykładami tekstu o tej funkcji są wszelkie komunikaty, obwieszczenia, objaśnienia encyklopedyczne i przywoływane w codziennych rozmowach, jak również… niniejszy artykuł (mam nadzieję).

• Po drugie, jako funkcja ekspresywna. Teksty, w których ta funkcja dominuje, wyrażają uczucia nadawcy. Poznajemy je dzięki przywołanym w tekście wykrzyknieniom, konstrukcjom nacechowanym emocjonalnie, czy – w tekstach mówionych – dzięki odpowiedniej intonacji. Innym środkiem wzmagającym ekspresję wypowiedzi jest urwanie jej toku.

• Po trzecie, jako funkcja impresywna – w tekstach, których zadaniem jest nakłonienie odbiorcy do podjęcia określonych działań lub do przyjęcia jakiejś postawy. Służą temu rozkazy, polecenia, prośby czy sugestie. W składzie tych wypowiedzi mogą pojawić się formy trybu rozkazującego czasowników, ale nie jest to warunek konieczny.

• Wreszcie po czwarte – jako funkcja poetycka (również pominięta powyżej). Zadaniem tekstów o tej funkcji jest podkreś­lenie ich wartości estetycznej. Odbiorca tych tekstów powinien dostrzec wyjątkowość (jeśli nie piękno) kształtu samego tekstu, jak również środków użytych do jego zbudowania. Przyjmuje się (w obecnych czasach coraz częściej na mocy zwyczaju, nie zaś reguły), że zbiorem tekstów o funkcji poetyckiej powinna być literatura piękna – nie tylko poezja, lecz także proza.

Na koniec tego przeglądu dodajmy, że teksty najczęściej realizują kilka funkcji naraz, przy czym zazwyczaj jedna z nich okazuje się dominująca.

Omów składniki aktu komunikacji.

Pod tym dziwnym pojęciem kryje się sytuacja, w której ktoś powiedział lub napisał coś do kogoś.

• Autora owej wypowiedzi nazywamy jej nadawcą, a jego partnera w tym dialogu – odbiorcą tej wypowiedzi.
• Trzecim, najważniejszym składnikiem komunikacji jest sam przekaz – wypowiedź.
  Ten termin kojarzy się raczej z językiem mówionym, a tu nie należy pomijać odmiany pisanej. Dlatego dalej będziemy posługiwać się terminem komunikat, który odnosi się zarówno do tekstów mówionych, jak i pisanych.

To nie wszystko. Celem nadawcy jest to, aby komunikat został zrozumiany przez odbiorcę. Nadawca nie zrealizuje swego zamiaru, jeśli na drodze między nim a odbiorcą „zajdą trudności obiektywne”, w postaci fizycznych barier utrudniających czy wręcz uniemożliwiających porozumiewanie się, czyli komunikację.

• Do efektywnego przekazania komunikatu potrzebny jest więc kontakt między obiema stronami tego procesu. Jednakże nawet w rozmowie twarzą w twarz nadawca nie porozumie się z odbiorcą, jeśli użyje języka niezrozumiałego dla swego rozmówcy.

• Obaj uczestnicy aktu komunikacji muszą więc uzgodnić kod, w którym przebiegnie komunikacja między nimi. I na koniec – spełnienie tych warunków nie wystarczy wtedy, gdy tło sytuacyjne wypowiedzi będzie znane tylko nadawcy. Odbiorca tekstu musi znać kontekst komunikatu równie dobrze jak nadawca.

Co to znaczy, że język jest systemem znaków? Jakie znasz inne systemy znaków?

System to zbiór elementów powiązanych zależnościami. Do tej podręcznikowej definicji dodajmy, że zbiór ten musi być kompletny, bez luk, które zawsze utrudniają funkcjonowanie – czynią je niewystarczającym w określonych sytuacjach.

Inne systemy znaków to np. migi dla głuchych, alfabet Braille’a dla niewidomych, jak również cyfry w matematyce, nuty w muzyce, symbole chemiczne, flagi kodu sygnałowego w marynarce, znaki drogowe , odzywki w licytacji brydżowej czy gwizdki sędziego i jego odpowiednia gestykulacja na boisku.

Podaj przykłady systemów znaków. W jakich dziedzinach życia są one szczególnie pożyteczne?

Przykłady wymieniono powyżej. Wszystkie systemy znaków okazują się szczególnie przydatne tam, gdzie chodzi o porozumienie między nadawcą a odbiorcą danego przekazu. Wybór kodu podyktowany jest warunkami, w których przebiega komunikacja. Jeśli dokądś nie dotrze głos, trzeba użyć znaków wizualnych. Każda ze stron aktu komunikacji może być przy tym zarówno bardzo konkretna, wyraźnie określona (partnerzy i kontrpartnerzy w brydżu oraz piłkarze i sędzia na boisku), jak i abstrakcyjna, uosabiająca pewną sferę rzeczywistości pozajęzykowej, taką jak matematyka czy chemia – nauki, których odbiorcami stają się osoby zajmujące się nimi.

Zobacz:

Funkcje tekstu

https://aleklasa.pl/liceum/c230-wiersze/c303-teoria/jezyk-teoria-komunikacji

Język i jego funkcje, składniki aktu komunikacji językowej.

Perswazyjna funkcja języka na przykładach tekstów propagandowych.