Dość często w testach zdarza się polecenie: zaproponuj tytuł do przytoczonego fragmentu tekstu. Jak to dobrze zrobić? Oto kilka wskazówek.
Nie znajdziesz w podręcznikach recepty na doskonały tytuł. Zresztą autorzy rozmaitych tekstów stawiają swoim tytułom różne zadania.
- Dziennikarz, który chce, by jego tytuł wstrząsnął odbiorcą, pisze:
Krwawy mord w mrocznym zaułku miasta albo Rażeni piorunem…
Czasami okazuje się, że jest to drobne oszustwo, bo na przykład mord był dopiero planowany (na szczęście!), a Rażeni piorunem to tekst o zakochanych (też na szczęście).
- Poeta nada wierszowi tytuł symboliczny albo chociaż metaforyczny. Na imię utworkowi Grusza, a w ogóle jest o jesiennych wichurach. Artyści lubią zmyłki i choć absolutnie mamy prawo spodziewać się, że opowiadanie zatytułowane Kasia będzie o Kasi – kto wie, czy nie będzie historią z margaryną Kasią w tle. Pewien pisarz nazwał swoją powieść Ferdydurke – i głowimy się, o co mu chodziło.
Kiedy pisano klasyczne nowele, istniał wymóg, by w tytule znalazł się ten element, który pojawia się na każdym etapie akcji i ma wpływ na jej rozwój. Na przykład: Kamizelka albo Katarynka. W nowelach Prusa odegrały kluczową rolę, poprzez ich historię zostały pokazane losy ludzi i dlatego znalazły się w tytule.
Gdyby trzeba było nazwać nowelkę, byłoby prościej… Ale na egzaminie z pewnością będzie to krótszy fragment. Może jakaś scenka?
Jak dobrze nadać jej tytuł, skoro pisarze mogą kombinować różne nazwy, a jeszcze jest bardzo możliwe, że fragment dostanie tyle różnych tytułów, ilu uczniów pisze test?
Który nauczyciel sprawdzający musi uznać za poprawny? Czy ten, który mu się spodoba jako pomysłowy, oryginalny, ciekawy?
Otóż nie! Odczucia nauczyciela nie mają tu nic do rzeczy.
- Takie polecenie nie sprawdza, czy jesteś artystą.
- Sprawdza, czy umiecie jednym zdaniem, krótko nazwać istotę treści zawartej w tekście.
- Czy zrozumieliście, o czym jest ten fragment i potraficie to krótko nazwać.
W kryteriach odpowiedzi sprawdzający zazwyczaj otrzymuje taką podpowiedź:
„Tytuł proponowany przez ucznia powinien odzwierciedlać treść utworu, np. Niezwykłe spotkanie”.
Jeśli więc tekścik opisujący spotkanie nazwiecie
- Spotkanie,
- Dziwne spotkanie,
- Co za spotkanie! itp.,
to będzie dobra odpowiedź.
Tworzymy tytuł
Jak zatytułować poniższy fragment?
Fragment:
A w piątek wieczorem umówiliśmy się tak naprawdę, jak dwoje dorosłych. Ja mamie powiedziałem, że idę do Jurka, no i spotkaliśmy się z Renią po szóstej. Było już zupełne ciemno. Jak to dobrze, kiedy jest ciemno, nie trzeba bać się niczyich oczu ani niczyich śmiechów. Kiedy ktoś szedł, przechodziliśmy na drugą stronę ulicy, żeby się z nim nie spotkać. Najpierw szliśmy tak po prostu obok siebie, a potem ja wziąłem Renię za rękę i ona uścisnęła lekko moją dłoń. Długo nic do siebie nie mówiliśmy.
Stanisław Kowalewski Czarne okno
- Kto opowiada?
Chłopak o swoim spotkaniu z dziewczyną.
- Co zostało opisane?
Spotkanie chłopaka i dziewczyny. Randka. Można wywnioskować z pierwszych zdań, że pierwsza.
- Czy zdarza się coś bardzo sensacyjnego: ktoś łamie nogę, wpadają do podziemi, gubią drogę do domu, całują się?
Nie – spokojnie idą, biorą się za ręce.
Wniosek:
Fragment opisuje pierwszą randkę Reni i chłopaka. W tej formie byłby za długi, więc: Pierwsza randka. To najbezpieczniejsza odpowiedź. Taki tytuł nazywa scenę zgodnie z prawdą, do tego zdradza, że wnikliwy czytelnik dostrzegł fakt, iż spotkanie odbyło się po raz pierwszy.
Dlaczego nie…
- Spotkanie – bo może być bardzo różne, a tu wyraźnie tekst wskazuje, że jest to spotkanie uczuciowe.
- Jak dwoje dorosłych… – bo nie ujmuje treści zdarzenia. W piśmie mógłby taki tytuł być (wyjęty z tekstu), ale Twój tytuł nie ma być refleksją, lecz nazwaniem treści.
- Renia – bo nie dotyczy Reni, jej wyglądu, zachowania, osobowości. Tekst wyraźnie opisuje przebieg spotkania, randki, a nie osobę Reni.
- O tym, jak Renia spotkała się wieczorem z chłopakiem – za długi! Nasz tytuł musi być krótki i bardzo trafny.
Tytuły długie stosuje się do prac naukowych, są nimi tematy wypracowań, ale do tekstów krótkich, opowiadań, artykułów prasowych potrzebujemy krótkich, zwartych tytułów.
Uwaga!
Polecenie może mieć dodatkowe wymagania. Na przykład: nadaj tytuł żartobliwy albo eksponujący osobę! Trzeba wówczas wziąć to pod uwagę i zamiast Pierwsza randka napisać: Uff – pierwsza randka.
Pamiętaj!
Tytuł powinien:
- być krótki,
- być trafny,
- odzwierciedlać treść tekstu.
Zobacz:
Rola tytułu i motta w utworze literackim – omów na przykładach