Tragiczne sytuacje o komicznym zakończeniu. To groteskowy świat opowiadań Mrożka.
Mrożek – pisarz groteskowy
We wszystkich groteskowych opowiadaniach Mrożka znajdziesz:
- Kontrastowe zestawienie zdarzeń tragicznych i komicznych.
- Używanie podniosłych słów w opisywaniu rzeczy banalnych.
- I odwrotnie – używanie banalnych wyrażeń w opisywaniu rzeczy tragicznych.
- Bohaterowie – zwyczajni, przeciętni ludzie, których nawet można nazwać nudnymi (Ktoś, goście w Profesorze Robercie).
- Postacie fantastyczne (w Babie, Winie i karze).
- Drwinę z ludzkich zachowań:
- żądzy sławy – Profesor Robert,
- karierowiczostwa – Słoń,
- głupoty i zacofania, fascynacji nowoczesnością – Wesele w Atomicach,
- nadgorliwości – Wina i kara,
- przekupności – Baba,
- towarzyskich intryg – Ktoś.
Mrożek – pisarz polityczny
„Wydajna praca”, „szczęście ludzkości”, „wróg klasowy”, „rola placówki w wychowaniu młodzieży”, „obniżyć koszty własne”, „inicjatywa jednostki”, „wykonanie planu”. Te sformułowania są dobrze znane Waszym rodzicom, bo często używało się ich w Polsce. Niektóre pozostały w języku urzędowym. Mrożek używa ich przesadnie często. Czy nie mógł swoich zabawnych historyjek napisać bez używania tych napuszonych, gazetowych słów? Otóż nie. Bo zależało mu na pokazaniu, jak śmieszny i niestety zakłamany jest język propagandy socjalistycznej. Wszystkie wymienione tu sformułowania robiły wręcz zawrotną karierę w czasach socjalizmu. Były w gazetach, telewizji, na wszystkich spotkaniach partyjnych, na szkolnych akademiach. Wszędzie. I to bardzo bawiło Mrożka. Dlatego pozwolił tym słowom zagościć także w swojej twórczości. Tylko że w zestawieniu z jego absurdalnymi bohaterami i niesamowitymi historyjkami te słowa wypadają dość… głupio. I o to chodzi. Mrożek chciał je ośmieszyć.
Ktoś
Sytuacja
Drętwe przyjęcie. Zwłaszcza jeśli nikogo się na nim nie zna. Wprawdzie gospodarz stara się być miły, ale raczej nie robi tego szczerze. Goście nie zwracają uwagi na nikomu nieznanego mężczyznę. Co robić? Najlepiej wyjść. Trochę przykro, ale to chyba lepsze, niż tkwić w kącie. I nagle okazuje się, że nieobecność została zauważona. Dlaczego? Bo jednemu z gości zginął zegarek. Wszyscy są pewni, że zabrał go ten niepozorny Ktoś, który tak niepostrzeżenie wymknął się z przyjęcia. Huzia na niego! To na pewno on zrobił. Nie ma przecież nikogo, kto by temu zaprzeczył. Nic dziwnego, ten Ktoś nikogo nie znał na przyjęciu. I nagle niepozorny ktoś staje się paskudnym Ktosiem – złodziejem.
Być Kimś albo Ktosiem to wiele znaczy. Taki ktoś to jest KTOŚ.
To różnica. Ważna osobistość. Znane nazwisko. Coś osiągnął, jest popularny, wszyscy się z nim liczą. Przyjaźnić się z Kimś to jest coś!
Kto to zrobił? Nie wiadomo. Ktoś. Ktoś zbił szybę, ktoś ukradł zegarek. O Ktosiu niewiele wiadomo. Znany jest efekt jego działalności, ale nic więcej. Ktoś jest tajemniczy, zagadkowy, ale też mało znaczący. Ktosiem interesujemy się przez pięć minut. Potem o nim zapominamy.
Towarzyska gafa na wesoło
Elementy komiczne w opowiadaniu:
- Próby nawiązania znajomości (podanie popielniczki osobie niepalącej, nieudany dowcip).
- Komentarze na temat zachowania gospodarzy.
- Demonstracyjne usuwanie się w kąt.
- Celowe zwlekanie z wyjściem.
- Radość z powodu oskarżenia o kradzież zegarka.
Skąd ta radość?
Dlaczego Ktoś cieszy się, że został oskarżony o kradzież zegarka?
- Bo został wreszcie zauważony.
- Jest teraz w centrum uwagi.
- Uważa, że lepiej mieć złą opinię, niż nie mieć żadnej.
Pojęcia przydatne przy omawianiu twórczości Mrożka
- Absurd – zjawisko niedorzeczne, niemożliwe w rzeczywistym świecie.
- Groteska – ukazywanie rzeczywistości w sposób zdeformowany, powstaje na skutek zderzenia sprzecznych elementów, np. komizmu z tragizmem, zwyczajności i wzniosłości.
- Ironia – ukryta drwina, szyderstwo, złośliwość w wypowiedzi pozornie pochwalnej.
- Karykatura – przedstawienie postaci, zjawiska w krzywym zwierciadle, np. wyolbrzymienie negatywnych lub śmiesznych cech przy umniejszeniu zalet.
- Kontrast – przeciwieństwo, przeciwstawienie pojęć.
- Nonsens – brak sensu, postępowanie sprzeczne z logiką.
- Satyra – utwór literacki ośmieszający ukazywane w nim wady ludzkie, obyczaje, zjawiska.
- Określenia których używa Mrożek, pochodzą z gwary uczniowskiej.
Zobacz:
Udowodnij, że Wesele w Atomicach Sławomira Mrożka jest utworem groteskowym