Wina i kara
Sytuacja
Chłopczyk trochę rozrabiał. Nie słuchał się rodziców, podjadał konfitury, zapominał o wieczornym pacierzu. Ot, zwykłe dziecinne przewinienia. Pech chciał, że jego anioł stróż nie był zwyczajny. Otóż postanowił anielskie metody zastąpić szatańskimi. I odtąd za każde, najdrobniejsze nawet przewinienie wymierzał chłopcu solidne uderzenie. Chłopczyk się zmienił. Ze strachu. A aniołowi spodobało się dręczenie podopiecznego. Rezultat tej metody wychowawczej był jednak opłakany. Chłopczyk wysadził w powietrze rodzinny dom, a sam uciekł z mocnym postanowieniem wyemigrowania do Ameryki Południowej.
- Typowy anioł stróż
łagodny, opiekuńczy, cierpliwy, kochający, miłosierny, wybaczający, zawsze chętny do pomocy.
- Anioł stróż u Mrożka
złośliwy, sadystyczny, niecierpliwy, zakłamany, nadgorliwy w nawracaniu swego podopiecznego, nieodpowiedzialny.
Winy chłopca
- nieodmawianie pacierza,
- wyjadanie konfitur,
- garbienie się,
- nieuważne bieganie,
- wybrzydzanie przy jedzeniu,
- niedbałość,
- hałasowanie.
Repertuar kar wymierzanych przez anioła
- kopniak,
- blacha w czoło,
- cios piwniczny,
- faja,
- hak z mańkuta,
- byk
Na czym polega groteskowość sytuacji?
- Winy chłopca są niewielkie, ale przedstawione zostały jak prawdziwe zbrodnie.
- Anioł stróż wcale nie zachowuje się jak anioł, ale jak zwykły łobuziak.
- Kary wymierzane przez anioła nie mają nic wspólnego z biblijnymi nakazami.
- Zabawna sytuacja przedstawiona jest w bardzo podniosłym stylu (przykład: „Fala uwielbienia dla Prawa wezbrała w nim i poruszyła równą falę niechęci do zła”).
- Nikt z najbliższego otoczenia chłopca nie zna prawdziwej przyczyny zmiany jego zachowania. Szczęśliwi rodzice dokładają cierpień synowi (dodatkowa szklanka mleka, więcej nauki).
- Wysadzenie domu (pierwsza prawdziwa wina chłopca) zostało przez narratora potraktowane jak drobne przewinienie – identycznie jak chodzenie po kałużach czy hałasowanie w domu.
Pojęcia przydatne przy omawianiu twórczości Mrożka
- Absurd – zjawisko niedorzeczne, niemożliwe w rzeczywistym świecie.
- Groteska – ukazywanie rzeczywistości w sposób zdeformowany, powstaje na skutek zderzenia sprzecznych elementów, np. komizmu z tragizmem, zwyczajności i wzniosłości.
- Ironia – ukryta drwina, szyderstwo, złośliwość w wypowiedzi pozornie pochwalnej.
- Karykatura – przedstawienie postaci, zjawiska w krzywym zwierciadle, np. wyolbrzymienie negatywnych lub śmiesznych cech przy umniejszeniu zalet.
- Kontrast – przeciwieństwo, przeciwstawienie pojęć.
- Nonsens – brak sensu, postępowanie sprzeczne z logiką.
- Satyra – utwór literacki ośmieszający ukazywane w nim wady ludzkie, obyczaje, zjawiska.
Określenia których używa Mrożek, pochodzą z gwary uczniowskiej.
Zobacz:
Opowiadania (Wesele w Atomicach) – Sławomir Mrożek