Wina i kara

Sytuacja

Chłopczyk trochę rozrabiał. Nie słuchał się rodziców, podjadał konfitury, zapominał o wieczornym pacierzu. Ot, zwykłe dziecinne przewinienia. Pech chciał, że jego anioł stróż nie był zwyczajny. Otóż postanowił anielskie metody zastąpić szatańskimi. I odtąd za każde, najdrobniejsze nawet przewinienie wymierzał chłopcu solidne uderzenie. Chłopczyk się zmienił. Ze strachu. A aniołowi spodobało się dręczenie podopiecznego. Rezultat tej metody wychowawczej był jednak opłakany. Chłopczyk wysadził w powietrze rodzinny dom, a sam uciekł z mocnym postanowieniem wyemigrowania do Ameryki Południowej.

  • Typowy anioł stróż
    łagodny, opiekuńczy, cierpliwy, kochający, miłosierny, wybaczający, zawsze chętny do pomocy.
  • Anioł stróż u Mrożka
    złośliwy, sadystyczny, niecierpliwy, zakłamany, nadgorliwy w nawracaniu swego podopiecznego, nieodpowiedzialny.

Winy chłopca

  • nieodmawianie pacierza,
  • wyjadanie konfitur,
  • garbienie się,
  • nieuważne bieganie,
  • wybrzydzanie przy jedzeniu,
  • niedbałość,
  • hałasowanie.

Repertuar kar wymierzanych przez anioła

  • kopniak,
  • blacha w czoło,
  • cios piwniczny,
  • faja,
  • hak z mańkuta,
  • byk

Na czym polega groteskowość sytuacji?

  • Winy chłopca są niewielkie, ale przedstawione zostały jak prawdziwe zbrodnie.
  • Anioł stróż wcale nie zachowuje się jak anioł, ale jak zwykły łobuziak.
  • Kary wymierzane przez anioła nie mają nic wspólnego z biblijnymi nakazami.
  • Zabawna sytuacja przedstawiona jest w bardzo podniosłym stylu (przykład: „Fala uwielbienia dla Prawa wezbrała w nim i poruszyła równą falę niechęci do zła”).
  • Nikt z najbliższego otoczenia chłopca nie zna prawdziwej przyczyny zmiany jego zachowania. Szczęśliwi rodzice dokładają cierpień synowi (dodatkowa szklanka mleka, więcej nauki).
  • Wysadzenie domu (pierwsza prawdziwa wina chłopca) zostało przez narratora potraktowane jak drobne przewinienie – identycznie jak chodzenie po kałużach czy hałasowanie w domu.

Pojęcia przydatne przy omawianiu twórczości Mrożka

  • Absurd – zjawisko niedorzeczne, niemożliwe w rzeczywistym świecie.
  • Groteska – ukazywanie rzeczywistości w sposób zdeformowany, powstaje na skutek zderzenia sprzecznych elementów, np. komizmu z tragizmem, zwyczajności i wzniosłości.
  • Ironia – ukryta drwina, szyderstwo, złośliwość w wypowiedzi pozornie pochwalnej.
  • Karykatura – przedstawienie postaci, zjawiska w krzywym zwierciadle, np. wyolbrzymienie negatywnych lub śmiesznych cech przy umniejszeniu zalet.
  • Kontrast – przeciwieństwo, przeciwstawienie pojęć.
  • Nonsens – brak sensu, postępowanie sprzeczne z logiką.
  • Satyra – utwór literacki ośmieszający ukazywane w nim wady ludzkie, obyczaje, zjawiska.
    Określenia których używa Mrożek, pochodzą z gwary uczniowskiej.

Zobacz:

Opowiadania (Wesele w Atomicach) – Sławomir Mrożek

Opowiadania (Ktoś) – Sławomir Mrożek

 

Opowiadania (Słoń) – Sławomir Mrożek

Sławomir Mrożek – jego rola w literaturze polskiej