1. „Miasto przeklęte” – czy zgadzasz się z twierdzeniem, że wywiera ono destrukcyjny wpływ na życie człowieka?
Ta praca wymaga starannego przemyślenia zarówno doboru materiału (podporządkowujesz go tezie), jak i argumentów. Masz prawo odwołać się do wszelkiego rodzaju tekstów kultury – dzieł literackich, filmów, musicali, przedstawień plastycznych. Głównie jednak zastanowisz się nad tym, jak miasto oddziałuje na psychikę i moralność człowieka.
Zdecydowanie łatwiej będzie Ci dobrać ze znanego materiału argumenty popierające tezę, ale możesz również z nią polemizować. Korzystaj z różnych wiadomości, także z kontekstów historycznych oraz własnych obserwacji i refleksji. Pamiętaj, aby nie ograniczać się tylko do współczesności, choć sformułowanie tematu może do tego skłaniać.
- Przykład wstępu popierającego tezę:
Zamknięci w ciasnych klatkach naszych mieszkań, od ósmej czy dziewiątej do późnych godzin wieczornych przykuci do komputerów, marzymy o otwartej przestrzeni. Wdychając jedynie zapach spalin lub w najlepszym wypadku dobrych perfum pani jadącej obok w autobusie, marzymy o zapachu kwiatów. Słuchając co dzień jednostajnego szumu samochodów lub w najlepszym wypadku szczekania psa sąsiadów, marzymy o śpiewie ptaków i szemraniu górskiego strumyka.
Ale to nie dla nas – ludzi XXI wieku, cywilizacja zgotowała nam inny los…
Żyjemy w przestrzeni coraz bardziej przypominającej wizje z sennego koszmaru lub katastroficznego filmu. Coraz bliżsi samozagłady, ekologicznej katastrofy, moralnego zniszczenia…
Współczesne miasta są symbolem koszmarnej rzeczywistości – cywilizacji, która obróciła się przeciwko człowiekowi.
- Przykład wstępu polemizującego z tezą:
Mieszkańcy miast, zmęczeni tempem życia, hałasem, zanieczyszczeniami, marzą na ogół o ucieczce na wieś, by tam… znów zatęsknić za wygodami miejskiego życia, jego urokami i atrakcjami.
Życie w mieście, być może, bywa uciążliwe, ale z całą pewnością nie jest nudne. Mieszczuchowi trudno wyobrazić sobie na dłuższą metę życie bez kina, teatru, dobrej księgarni i biblioteki czy nawet sklepów z markową odzieżą albo dobrego fryzjera.
Miasto stwarza wiele zagrożeń, ale daje też wiele niepowtarzalnych szans. O nich marzyła wychowana w prowincjonalnym miasteczku bohaterka Pociągu do Hollywood Radosława Piwowarskiego czy bohaterowie filmu Andrzeja Barańskiego Nad rzeką, której nie ma.
Dlatego nie ryzykowałabym twierdzenia, iż miasto jest… przeklęte.
2. Miejsce rozwoju czy siedlisko zła – obraz miasta w kulturze. Czym jest miasto dla Ciebie?
Temat wymaga odpowiedzi na pytanie o istotę miasta, jest próbą stworzenia różnych odpowiedzi na pytanie o to, czym jest miasto, jakie mogą być jego oblicza. Odwołujesz się do znanych Ci przedstawień miast i życia miejskiego w dziełach literackich, możesz także (o ile pamiętasz) przywołać przedstawienie malarskie, obraz filmowy.
Pracę tę dobrze jest zacząć i zakończyć osobistą refleksją – jak Ty sam jako mieszkaniec miasta (jeśli nim jesteś) lub jako obiektywny obserwator z zewnątrz odbierasz życie w mieście, status jednostki, relacje międzyludzkie. Spróbuj zastanowić się, czym było miasto na przestrzeni dziejów, jakie funkcje spełniało. Znajdź obrazy miast potwierdzające obydwa sformułowania postawione w temacie.
Na końcu możesz wyrazić swój sąd. Która z opinii jest Ci bliższa? Zwróć uwagę na takie aspekty życia miejskiego, jak: tłum, anonimowość, walka interesów, władza, kultura, poczucie więzi ze współmieszkańcami, przywiązanie do swojego miasta rodzinnego.
3. Miasto czy wieś – który z motywów znalazł szersze odzwierciedlenie w literaturze polskiej?
Masz zawężony wybór tylko do lektury polskich autorów. Chociaż ujęcie tematu narzuca formę rozprawki, nie musisz na wstępie precyzować swojej opinii. Bezpieczniej będzie, gdy wypłynie ona jako wniosek z przywołanych przez Ciebie przykładów.
Możesz najpierw pokazać 3–4 obrazy miast, potem kilka obrazów wsi – nie ma potrzeby chronologicznego trzymania się epok. Stwierdzisz na pewno sam, których obrazów jest więcej i jakiej epoki literackiej to dotyczy. Zwróć uwagę na ekspansję tematu miasta w literaturze XX wieku. Zauważ także, jak jest przedstawiana wieś (bardziej sielankowo), a jak miasto w prozie i poezji.
4. „W strasznych mieszkaniach straszni mieszczanie” – obraz mieszczañstwa i jego roli na podstawie znanych Ci tekstów literackich.
W tym temacie Twoją bazą ma być literatura – nie skupiaj się zatem tylko na prozie, nie zapomnij o poezji i dramacie – mogą się przydać.
Na wstępie warto byłoby odnieść się do cytatu z Tuwima – odpowiedzieć sobie na pytanie, czy rzeczywiście owi mieszczanie są tacy straszni. A jeśli tak, to dlaczego?
Chronologicznie możesz sięgnąć bardzo daleko, bo aż do średniowiecza, temat jednak zachęca do skupienia się na dwóch, trzech ostatnich stuleciach. Przydadzą się tu wiadomości historyczne, np. o rewolucji przemysłowej i burżuazyjnej. Przy tym temacie interesują Cię zarówno aspekty życia w mieście, jak i postawy moralne, prowokowane przez miejskie życie. To temat o ludziach, a więc możesz swobodnie wykorzystać biografie znanych Ci bohaterów.
Konstrukcja – temat nie wymaga klasycznej rozprawki, możesz więc sobie pozwolić na swobodniejszą kompozycję i luźniejszy tok rozważań.
Zobacz: