Krótkie formy wypowiedzi

Nie lekceważ ich! Wydają się banalne, ale bardzo łatwo stracić przez nie punkty. Dlaczego? Ponieważ są bardzo sformalizowane, czyli wymagane jest ścisłe zachowanie formy. Pominiecie któryś z elementów – np. podpis w liście czy datę w podaniu – i już lecą punkty. A szkoda by było…

Ogłoszenie

Forma bardzo krótka. Ta forma charakteryzuje się wielką oszczędnością słowa – cóż. Naucz się więc zwięzłego pisania – tak aby w jak najmniejszej liczbie słów zawrzeć wszystkie informacje.

Czego mogą dotyczyć ogłoszenia?
Właściwie wszystkiego! Sprzedaży, kupna, zamiany, informacji o znalezieniu bądź też zgubieniu czegoś.
Ta forma nie powinna sprawiać Ci trudności – zapamiętaj tylko kilka podstawowych zasad:

  • Ogłoszenie może mieć datę – wtedy wiadomo, kiedy zostało napisane i czy może być jeszcze aktualne.
  • Pisz konkretnie i na temat. Zamieść w ogłoszeniu wszystkie potrzebne informacje (szczegóły, sposób kontaktu). Informacje muszą być podstawowe, ale zawierające ważne szczegóły (niepotrzebne byłoby pisanie, że pies przepada za wędzoną rybą, ale podanie rasy i koloru było niezbędne!).
  • Musi zawierać kontakt do osoby, która napisała ogłoszenie – najlepiej, jeśli będzie to telefon, ale wystarczy też adres – tylko dokładny!
  • Powinno być podpisane – wtedy od razu wiadomo, z kim się kontaktować.

Przykład:

Uwaga!
24 marca tego roku przy parku im. Generała Sowińskiego zaginął mały, rudy jamnik. Znalazcę bardzo proszę o kontakt telefoniczny (6580022). Prosić Magdę.
Czeka nagroda!

Taki temat może pojawić się na egzaminie:
Zamierzasz udzielać korepetycji. Zredaguj ogłoszenie, które ukaże się w szkolnej gazetce.

 

Zaproszenie

Zaproszenie możecie kierować do różnych osób – przyjaciół i rodziny (wtedy to zaproszenie nieoficjalne) lub do instytucji czy nieznanych osób (wtedy to zaproszenie oficjalne). Bez względu jednak, do kogo będziecie je kierować, musi zawierać pięć stałych elementów: kto zaprasza, kogo, na co, dokąd, kiedy.
Przykład:

Z wielką przyjemnością mamy zaszczyt zaprosić Państwa na wystawę prac plastycznych wykonanych przez uczniów kółka plastycznego w naszej szkole.
Uroczyste otwarcie wystawy odbędzie się 1 kwietnia 2004 r. o godz. 18 w świetlicy Gimnazjum nr 32 przy ul. Jaracza.
Samorząd uczniowski

Zaproszenie musi zawierać:

  • Zwrot do adresata – czyli informacja, kogo zapraszasz. Uwaga! To bardzo ważne – zaproszenie może być oficjalne (do osób dorosłych, ogólnie szanowanych, do kogoś, kogo nie znasz, do instytucji i urzędów) lub nieoficjalne (do koleżanek, bliskich znajomych i rodziny). W pierwszym przypadku możesz użyć zwrotu Szanowni Państwo, Wielmożny Panie – w drugim Kochana Mamo, Droga Ciociu. Koniecznie pamiętaj o wielkiej literze w zwrotach Pan/ Państwo/ Mama/ Ty.
  • Formułka wstępna – zazwyczaj jest to zwrot: miło mi zaprosić, mamy zaszczyt zaprosić, z ogromną radością zapraszam…
  • Rodzaj uroczystości – czyli z jakiej okazji zostało napisane zaproszenie – urodzin, spotkania ze znaną osobą, a może wystawy, której byłeś organizatorem.
  • Termin – konieczna będzie cała data (czyli rok, miesiąc, dzień) i godzina – nie zapomnij o niej!
  • Miejsce – określone najdokładniej jak się da. Jeśli zaproszenie jest nieoficjalne, podanie miejscowości nie jest konieczne (przecież wszyscy Twoi bliscy wiedzą, że mieszkasz we Wrocławiu, a nie Warszawie!). Podaj za to ulicę, budynek, numer budynku i mieszkania (lub sali).
  • Podpis – bardzo ważny – zaproszenie nie może być anonimowe! W przypadku zaproszenia oficjalnego musisz się podpisać imieniem i nazwiskiem, przy zaproszeniu nieoficjalnym wystarczy samo imię. Uwaga! Czasami nadawcą zaproszenia może być jakaś grupa – np. członkowie szkolnego teatru lub uczniowie klasy IIIa!

Taki temat może pojawić się na egzaminie:
Ułóż dwa zaproszenia na szkolne przedstawienie: jedno skierowane do uczniów Twojej szkoły, drugie do rodziców.

 

Plan

W jakiej sytuacji spotkasz się z poleceniem napisania planu? Kiedy będziesz musiał zrobić spis najważniejszych wydarzeń – czy to z przytoczonego artykuły, czy z lektury, czy też z jakiegoś zdarzenia (np. wycieczki).
Pamiętaj! Plan musi być napisany zgodnie z kolejnością występowania zdarzeń, czyli chronologicznie!

Bądź konsekwentny!
Bardzo ważne przy pisaniu planu! Dlatego koniecznie zwróć uwagę na to, w jakiej formie piszesz punkty – czy są to zdania pojedyncze, same wyrazy, czy może równoważniki zdań. Niedopuszczalne jest mieszanie form!
Popatrz też, w jaki sposób graficznie oznaczacie kolejne punkty planu. Czy są to cyfry (jeśli tak, to rzymskie czy arabskie), czy może litery (małe czy wielkie).

Zwróć uwagę!
O napisanie jakiego planu zostałeś poproszony – ramowego czy szczegółowego? Ramowy przedstawia tylko najważniejsze wydarzenia, szczegółowy jest dużo dokładniejszy (co będzie się przejawiało np. w podpunktach).

Taki temat może pojawić się na egzaminie:
Ułóż szczegółowy plan szkolnej wycieczki do Warszawy.

 

Podanie

To pismo urzędowe. Co to oznacza? Że trzeba w nim zachować określony układ i porządek. W tej formie nie ma miejsca na dowolność – nawet słownictwo jest bardzo sformalizowane!
Kiedy będziesz pisać podanie? Kiedy będziesz chciał coś załatwić – dlatego podania pisze się do instytucji lub osób, od których coś zależy (np. możecie pisać podanie do dyrektora szkoły).
Pamiętaj o stałych elementach podania:

  • miejscowości i dacie;
  • informacji o nadawcy;
  • informacji o adresacie;
  • treści podania;
  • podpisie.

Każdy z tych elementów musi być wpisany w odpowiednie miejsce na kartce.
Zapamiętajcie te miejsca!

Na pewno przydadzą Ci się charakterystyczne zwroty, zwyczajowo używane w podaniach:
Rozpoczęcie:

  • Zwracam się z uprzejmą prośbą…
  • Uprzejmie proszę o…

Argumentowanie:

  • Swoją prośbę motywuję tym, że…
  • Swoją prośbę uzasadniam następująco…

Zakończenie:

  • Liczę na Państwa przychylność.
  • Zwracam się z prośbą o pozytywne rozpatrzenie mojego podania.

Taki temat może pojawić się na egzaminie:
Napisz podanie do dyrektora szkoły, w którym poprosisz o możliwość zdawania egzaminu poprawkowego z matematyki.

 

Dedykacja

Czyli króciutka formułka, którą napiszesz, chcąc komuś coś ofiarować. Umieszcza się ją na początku książki czy na odwrocie zdjęcia. To myśl, podziękowania bądź informacja, którą chcemy przekazać jakiejś osobie.
Pamiętaj – musi być dostosowana do okazji i obdarowywanej osoby – każda dedykacja jest bardzo osobista, indywidualna.
Powinna zawierać:

  • informację z jakiej okazji została napisana;
  • króciutki cytat, informacje, czemu akurat ta książka, fotografia została podarowana w prezencie;
  • podpis – zawsze pełne imię i nazwisko! (wyjątkiem jest bliska rodzina – rodzicom nie musisz podpisywać się nazwiskiem).

Przykład:

Warszawa, 6 grudnia 2003
Czy to nie wspaniałe, że Ty i ja żyjemy w tym samym czasie?…
Paulince – mojej przyjaciółce, na którą zawsze mogę liczyć
– z najserdeczniejszymi życzeniami urodzinowymi
Małgosia Bziuk

Taki temat może pojawić się na egzaminie:
Napisz trzy książkowe dedykacje: dal przyjaciela, mamy i wychowawczyni.

 

Notatka

To inaczej skrócenie jakiejś dłuższej wypowiedzi. Możesz zostać poproszony o napisanie notatki np. do encyklopedii.
Jak więc powinna wyglądać taka notatka?

  • ma zawierać tylko najpotrzebniejsze informacje – zrezygnujcie więc z podawania szczegółów
  • dostosuj formę notatki do tematu – inaczej będzie wyglądała wspomniana już notatka, która pojawi się w encyklopedii, inaczej notatka z informacją, co masz kupić w sklepie.

Taki temat może pojawić się na egzaminie:
Napisz o sobie notatkę, jaka za kilkadziesiąt lat mogłaby się pojawić w encyklopedii.

 

Sprawozdanie

Na czym polega sprawozdanie? To wierna i bardzo dokładna relacja ze zdarzeń, w których uczestniczyliście lub byliście ich obserwatorami. Co możecie relacjonować? Piłkarski mecz, przedstawienie teatralne, szkolną akademię czy wycieczkę. To nie jest trudna forma wypowiedzi, musisz jednak pamiętać o kilku zasadach.

  • sprawozdanie musi obfitować w szczegóły. Zapamiętajcie metodę sześciu pytań: co się wydarzyło, gdzie, kiedy, dlaczego, jak przebiegało dane wydarzenie, kto w nim uczestniczył. Jeżeli spełnicie tę zasadę, sprawozdanie będzie pełne.
  • pamiętajcie o przedstawianiu wydarzeń w porządku chronologicznym
  • selekcjonujcie wydarzenia – te mniej istotne lub ważne tylko dla niektórych uczestników pomijajcie.

Dlatego w części informacyjnej sprawozdania bardzo ważny jest obiektywizm!
Pamiętaj!
Sprawozdanie zawiera część informacyjną i oceniającą (Twoje wrażenia i refleksje). Od tej zasady nie ma odstępstwa – jeśli tylko poinformujesz o danym wydarzeniu (nawet bardzo szczegółowo), a zapomnisz o własnej ocenie, to będzie błąd!

Taki temat może pojawić się na egzaminie:
Napisz sprawozdanie z przebiegu dzisiejszego egzaminu.

 

Pamiętnik

4 maja 2004, wieczór
Jutro moja chwila prawdy – egzamin. To chyba będzie cud, jeśli do tego czasu nie umrę! Rany, mam wrażenie, że nic nie umiem – totalnie nic! W głowie zamiast czegoś, co choć trochę przypominałoby mózg, sama sieczka – myli mi się Krasicki z Krasińskim, przestałam rozumieć mechanizm powstawania bryzy, że już nie wspomnę o wzorach… Ale będzie kicha! A najbardziej denerwuje mnie to, że ojciec znowu zacznie swoje gadanie – a nie mówiłem, trzeba było jeszcze więcej siedzieć w necie, zamiast się uczyć…
No dobra – co ma być, to będzie! Trzymaj za mnie kciuki, mój Pamiętniczku kochany – jutro się wszystko okaże!

Cechy pamiętnika:

  • Data – każdy zapis w pamiętniku musi mieć datę; dodatkowo może być też opatrzona dopiskiem typu: rano, wieczór.
  • Temat pamiętnika – to przede wszystkim Twoje odczucia. Pisz więc o tym, co Ci się przydarzyło, jak się czujesz, co myślisz, z czego się cieszysz, a czego obawiasz.
  • Język – swobodny, bliski potocznemu. Piszesz przecież dla siebie, nie sil się więc na literacki styl! Możesz używać gwary, wyrazów potocznych, wykrzyknień czy zabawnych powiedzonek.
  • Zwrot do adresata – możesz zastosować pewien chwyt: określić adresata swoich zwierzeń. Zrób pamiętniczek swoim przyjacielem, któremu się zwierzasz.

Zobacz:

Formy wypowiedzi pisemnej (przegląd)