Opis

Po pierwsze – nie jest trudną formą. Po drugie – jest bardzo często wykorzystywany w innych formach wypowiedzi – i to często nieświadomie. Zapamiętaj kilka podstawowych kategorii, które musisz uwzględnić, aby Twój opis był prawidłowo skonstruowany:

  • Przedstawienie tego, co opisujesz. Musi się znaleźć na początku – żeby czytający wiedział, o czym czyta.
  • Wszystkie elementy, które są charakterystyczne dla opisywanego przedmiotu. W każdym przypadku opis musi być szczegółowy – tak, żeby można było sobie dokładnie wyobrazić czy to opisywaną sytuację, czy też jakiś przedmiot. Pamiętaj, żeby przy opisie nie szczędzić przymiotników!

Opis przedmiotu

  • Ważne będzie dokładne podanie kształtu, wielkości, koloru i materiału, z którego wykonany jest opisywany przedmiot.

Opis pejzażu

  • Przy opisie krajobrazu musisz wyróżnić: położenie geograficzne, roślinność, ukształtowanie powierzchni, zjawiska przyrodnicze (np. burzę, tęczę), zwierzęta występujące na danym terenie. Koniecznie zwróć uwagę na porę dnia i roku – ten sam krajobraz zupełnie inaczej opiszesz zimowym rankiem i wiosenną nocą. A może opiszesz charakterystyczne dla danego miejsca zapachy i dźwięki?

Opis dzieła sztuki

  • Przygotuj się – pytanie o opis np. obrazu może pojawić się na egzaminie! Nie jest trudny, ale musisz wiedzieć, na co zwrócić uwagę. Przede wszystkim określ technikę, w której wykonano dzieło – czy jest to obraz olejny, kolaż, a może akwarela. Naucz się patrzeć na obraz pod kątem planów – najpierw napisz , co widzisz na pierwszym planie, potem opisz plan drugi, dalszy i tło obrazu. Co jeszcze? Musisz umieć opisać nastrój, który wywołuje dzieło, i jego tematykę – i to nie tylko przedstawioną w sposób dosłowny, ale i znaczenie symboliczne.

Opis sytuacji

  • Ten opis informuje o zdarzeniu, które rozegrało się w określonym miejscu i czasie. Charakteryzuje się dużym dynamizmem – dlatego pamiętaj o stosowaniu czasowników oznaczających ruch i działanie.

Opis przeżyć wewnętrznych

  • Możesz zostać poproszony o opisanie każdego uczucia bądź stanu – strachu, przyjaźni, obawy czy wzruszenia. O czym musisz pamiętać? O podaniu przyczyny opisywanych przeżyć i o tym, jak one się objawiają – opisz więc wyraz twarzy, spojrzenie, gesty. Przy opisie przeżyć wewnętrznych sięgnij też po bardzo bogaty zbiór związków frazeologicznych – ubarwią Twoją pracę!
    Tworząc jakikolwiek opis, nie zapomnij o własnej opinii!

 

Charakterystyka

To nic innego jak opis jakiejś osoby – postaci literackiej lub kogoś, kogo znasz – choćby z widzenia. Nauczyciele (i egzaminatorzy!) chętnie po nią sięgają, więc przypomnij sobie jej elementy:

  • Przedstawienie postaci – zacznij od tego, kogo opisujesz. Jeśli ta postać nie została Ci narzucona, napisz, dlaczego właśnie ją wybrałeś.
  • Wygląd zewnętrzny.
  • Sposób bycia – zachowanie i usposobienie.
  • Zainteresowania i uzdolnienia.
  • Cechy osobowości, charakteru i poglądy opisywanej osoby.
  • Twoja ocena postaci – bardzo ważna! Wcale nie musi być pozytywna – możesz zostać przecież poproszony o napisanie charakterystyki postaci, z której postawą się nie zgadzasz, od której bardzo się różnisz. Ale pamiętaj – jeśli krytykujesz, musisz uzasadnić swoje stanowisko!

Uważaj!
Przy pisaniu charakterystyki bardzo łatwo wpaść w dwie pułapki – powtarzania ciągle tych samych wyrazów (pamiętaj o określeniach bliskoznacznych!) i wyliczania cech (cechy, które podajesz, możesz popierać przykładami).

Recenzja

To krytyczne omówienie jakiegoś dzieła sztuki lub wydarzenia kulturalnego. Składa się z dwóch części – informacyjnej (co recenzujesz) i oceniającej (czyli Twojej opinii). Jaki cel ma recenzja? Przede wszystkim ma poinformować czytelnika o istnieniu recenzowanego dzieła. Ma też charakter oceniający – często zachęci, albo odwrotnie – zniechęci – do przeczytania recenzowanej książki czy obejrzenia filmu.

O czym musisz pamiętać?

  • O konkretach! Musisz podać dokładne i prawdziwe informacje. Recenzja musi obfitować w szczegóły – im ich więcej, tym lepiej. Jeśli jednak nie jesteś czegoś pewien (np. nazwisk drugoplanowych bohaterów), po prostu je pomiń.
  • O fachowym słownictwie – pisząc o sztuce teatralnej lub filmie, nie obejdziesz się bez pewnych terminów (np. scenografia, rekwizyty, kaskader, reżyser).
  • Żeby nie streszczać utworu! To ogromny błąd! Masz tylko wprowadzić w tematykę utworu, zachęcić (lub zniechęcić) do niego.
  • O swojej opinii. Recenzja jest subiektywna – śmiało więc pisz, co Ci się podobało, a co nie. Ale uwaga – swoje zdanie musisz poprzeć argumentami!

Rozprawka

To jedna z najtrudniejszych form wypowiedzi – i jest naprawdę duże prawdopodobieństwo, że pojawi się na egzaminie!

Pamiętaj! Rozprawka służy uzasadnieniu swoich racji za pomocą odpowiednich argumentów. Gdzie może leżeć trudność? W języku rozprawki – jest bardzo charakterystyczny i wiele w nim sformułowań, których powinieneś się nauczyć.

Zapamiętaj, jak wygląda typowy schemat rozprawki.

I. Postawienie tezy
Zostaje ona zawarta w temacie pracy. Możesz się z nią zgodzić lub nie – to zależy od tego, jak jest sformułowany temat.
Jakich zwrotów możesz użyć, gdy formułujesz tezę?

  • moim zdaniem;
  • nie mogę nie zgodzić się z poglądem;
  • w pełni zgadzam się tezą przedstawioną w temacie;
  • nie zgadzam się z opinią, że…

II. Argumenty na poparcie Twojego stanowiska
To najważniejsza część rozprawki. Od tego, czy przedstawisz przekonujące i uporządkowane argumenty, będzie zależała ocena wypracowania.
Jak uporządkować kolejne argumenty? Przydatne mogą się okazać sformułowania:

  • świadczy o tym przykład;
  • jestem przekonany, że…;
  • nie można zapomnieć o…;
  • na poparcie mojej tezy chciałby przytoczyć…

Unikaj monotonnego wprowadzania kolejnych argumentów: pierwszym argumentem jest, drugim argumentem jest…

III Potwierdzenie tezy lub jej obalenie
Czyli podsumowanie Twoich rozważań.
W zakończeniu rozprawki sięgnij po zwroty:

  • z tego, co napisałem, wynika;
  • mam nadzieję, że udało mi się udowodnić;
  • przytoczone przez mnie argumenty wskazują, że…

List

Najczęściej będziesz miał z góry określony temat listu – np. zachęcenie koleżanki do przeczytania lektury czy opisanie wrażeń po wycieczce.

O czym musisz pamiętać?

  • O miejscowości i dacie pisania listu (w prawym górnym rogu).
  • O nagłówku – jeśli kierujesz list do osoby Ci bliskiej (przyjaciela, kogoś z rodziny), możesz sobie pozwolić na zwroty: Kochana Ciociu; Hejka!; Czołem braciszku!. Jeśli jednak nie znasz osobiście adresata lub jest on kimś, komu powinieneś okazać większy szacunek, zwróć się do niego oficjalnie – Droga Pani; Szanowny Panie Profesorze… Pamiętaj – nagłówek umieszczamy na środku kartki!
  • We wstępie postaraj się nawiązać kontakt z adresatem – spytaj, co u niego, nawiąż do listu, który ostatnio otrzymałeś. Taki wstęp jest niezbędny! Zachowaj naturalność i odpowiednie proporcje
    – list musi być choć trochę prawdopodobny. Chyba nigdy nie zacząłbyś prawdziwego listu od zwrotu: Witaj, Madziu! Chciałabym opisać Ci książkę, którą ostatnio przeczytałam…
  • O zwrotach grzecznościowych – wyrazy odnoszące się do adresata i jego bliskich pisz wielką literą.
  • W zakończeniu napisz kilka miłych słów, np. Serdecznie pozdrawiam.
  • O podpisie – list nie może być anonimowy!

Artykuł

Artykuł to tekst wydrukowany w gazecie – bez względu na to, czy będzie to szkolna gazetka, miesięcznik poświęcony fotografii czy edukacyjny dwutygodnik.
Celem artykułu jest dostarczanie informacji na temat jakichś wydarzeń – to kryterium będzie spełniała więc i notatka prasowa, i reportaż, i sprawozdanie.
Bez względu jednak na to, że artykuł może przybrać różną formę, zawsze ma kilka wspólnych cech:

  • Musi mieć tytuł – to pierwsza informacja o temacie artykułu.
  • Każdy większy artykuł powinien mieć lidy. To krótkie (jedno, dwa zdania), wyróżnione fragmenty tekstu – te najciekawsze, które mają zachęcić do przeczytania artykułu.

Wywiad

To zapis rozmowy albo z kimś znanym (aktorem, pisarzem, reżyserem), albo z kimś, kto ma coś do powiedzenia w interesującej nas sprawie (np. uczestnikiem szkolnej wyprawy w Tatry). Możesz też zostać poproszony o przeprowadzenie wywiadu z jakąś postacią literacką.
O czym musisz pamiętać?

  • O tytule – nie może być banalny. Pamiętaj, że wywiad jest artykułem i już sam temat powinien zachęcić czytelnika do przeczytania go.
  • O przedstawieniu osoby, z którą przeprowadzasz wywiad – to, że Ty ją doskonale znasz, nie musi oznaczać, że znają ją wszyscy.
  • O odpowiednich proporcjach – to nie Ty (osoba pytająca) jest w wywiadzie najważniejsza. Wywiad ma charakteryzować rozmówcę, a nie pytającego – zadbaj więc o to, by pytania były krótkie, a odpowiedzi wyczerpujące i ciekawe.
  • O konkretach – do każdego wywiadu trzeba się przygotować – musisz wiedzieć, o czym będziecie rozmawiać!
  • O unikaniu oklepanych pytaniań – bądź pomysłowy! Ile razy można czytać o tym, którą ze swoich ról aktor wspomina najlepiej?

Sprawozdanie

To dokładna relacja ze zdarzeń, których byłeś uczestnikiem. Relacjonować możesz wszystko: szkolną wycieczkę, mecz czy szkolny apel.
Sprawozdanie jest formą, która ma stałe elementy – bez trudu sobie z nim poradzisz, jeśli będziesz ich przestrzegał. Pamiętaj o zaznaczeniu:

  • jakie wydarzenie relacjonujesz?
  • gdzie się odbyło?
  • kiedy?
  • z jakiej okazji?
  • jak było?
  • Twoje ocena wydarzenia

Pamiętaj!

  • Zbierz dokładne informacje na temat opisywanego wydarzenia.
  • Twój opis powinien być rzeczowy i konkretny.
  • Wydarzenia muszą być przekazane w porządku chronologicznym.
  • Nie szczędź szczegółów – podawaj daty, miejsca, nazwiska.
  • Przedstawiaj tylko te wydarzenia, które były naprawdę istotne.

Zobacz:

https://aleklasa.pl/gimnazjum/c268-prace-pisemne/c312-formy-wypracowan/formy-wypowiedzi-2

Sztuka pisania rozprawki

Sposób na list

Sposób na recenzję

Przepis na opis

Sprawozdanie