Zapamiętaj najważniejsze konstytucje!
- Stany Zjednoczone – konstytucja – 1787 r.
- Polska – Konstytucja 3 maja – 1791 r.
- Polska – konstytucja – 1807 r.
- Polska – konstytucja – 1815 r.
- Polska – konstytucja marcowa – 1921 r.
- Polska – konstytucja kwietniowa – 1935 r.
- Polska – konstytucja lipcowa – 1952 r.
Kraj: Stany Zjednoczone
Kiedy podpisano konstytucję? 1787 r.
Dlaczego ta konstytucja jest ważna?
Była to pierwsza konstytucja na świecie.
Co zapamiętać o tej konstytucji?
Uchwalono ją w Filadelfii. Konstytucja ta, do której później wprowadzano uzupełnienia, obowiązuje do dziś.
Najważniejsze uchwały:
- władzę ustawodawczą powierzono Kongresowi składającemu się z Izby Reprezentantów i Senatu;
- prezydent stojący na czele państwa otrzymuje władzę wykonawczą; wybierany co cztery lata;
- naczelnym organem sądowym jest Sąd Najwyższy;
- wszystkie stany tworzące państwo mają dużą autonomię.
Kraj: Polska
Kiedy podpisano konstytucję? 3 maja 1791 r.
Dlaczego ta konstytucja jest ważna?
Była to pierwsza konstytucja w Europie, a druga na świecie (po Stanach Zjednoczonych).
Co zapamiętać o tej konstytucji?
Została uchwalona w okresie obrad Sejmu Czteroletniego (1788-1792).
Konstytucja miała zapoczątkować głębokie przemiany polityczne i społeczne, które wzmocniłyby Polskę i dały jej sprawnie działający rząd. Miał to być pierwszy krok umożliwiający uwolnienie się od zaborców (Rosji, Prus, Austrii).
Najważniejsze uchwały:
- naczelnym organem władzy był sejm, który miał pełnię władz ustawodawczych;
- zniesiono liberum veto (czyli poseł nie mógł już zer-wać obrad sejmu i w ten sposób doprowadzić do obalenia już powziętych uchwał);
- o ważności głosowania decydowała większość głosów;
- zniesiono wolną elekcję;
- zakazano tworzenia konfederacji (czyli związków szlachty, które wysuwały własne żądania polityczne i mogły doprowadzić do niepokojów w państwie);
- ministrowie mieli odpowiadać za naruszenie praw przed sądem sejmowym;
- mieszczanie z miast królewskich otrzymali prawo do sprawowania urzędów.
Kraj: Polska
Kiedy podpisano konstytucję? 1807 r.
Co zapamiętać o tej konstytucji?
W 1806 r. wojska francuskie po pokonaniu Prus wkroczyły na ziemie polskie. Po raz pierwszy od trzeciego rozbioru Polski (1795 r.) zarysowała się możliwość odbudowy państwa. Z woli cesarza Francuzów, Napoleona Bonapartego, utworzono Księstwo Warszawskie. Napoleon też nadał temu niewielkiemu państwu konstytucję.
Najważniejsze uchwały:
- zniesiono poddaństwo chłopów bez ich uwłaszczenia;
- wprowadzono obowiązujący we Francji kodeks cywilny, który głosił wolność osobistą każdego człowieka i równał wszystkich wobec prawa (niezależnie, czy ktoś był szlachcicem, mieszczaninem, czy chłopem);
- Księstwo Warszawskie było monarchią konstytucyjną związaną unią personalną z Saksonią (na tronie zasiadł król saski Fryderyk August);
- władzę sprawował monarcha, rząd i Rada Stanu;
- sejm miał prawo dyskutowania i uchwalania projektów rządowych;
- prawo wyborcze miała szlachta, bogaci mieszczanie, chłopi oczynszowani i zasłużeni żołnierze;
- kraj na wzór francuski podzielono na departamenty;
- ostateczny głos w sprawach Księstwa miał Napoleon.
Kraj: Polska (Królestwo Polskie)
Kiedy podpisano konstytucję? 1815 r.
Co zapamiętać o tej konstytucji?
W wyniku obrad kongresu wiedeńskiego w 1815 r. na mapie Europy pojawiło się Królestwo Polskie. Konstytucję państwu nadał car Aleksander I.
Najważniejsze uchwały:
- Królestwo zostało połączone unią personalną z Rosją (car był jednocześnie polskim królem);
- władzę sprawował car, a w jego zastępstwie – namiestnik, który był szefem rządu (Rady Administracyjnej);
- sejm, składający się z dwu izb, mógł podejmować uchwały w sprawach przedstawianych przez monarchę i oceniać działalność rządu;
- Królestwo nie prowadziło własnej polityki zagranicznej;
- Królestwo miało polski sejm, rząd i wojsko; działały również niezawisłe sądy.
To jest ważne!
Konstytucja zastąpiona została Statutem organicznym (1832 r.), który znosił odrębność Królestwa od Rosji.
Kraj: Polska
Kiedy podpisano konstytucję? 17 marca 1921 r.
Dlaczego ta konstytucja jest ważna?
Była to pierwsza polska konstytucja uchwalona po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1918 r.
Co zapamiętać o tej konstytucji?
Zgodnie z postanowieniami konstytucji marcowej Rzeczpospolita Polska była republiką z ustrojem parlamentarno-
-gabinetowym. Oznaczało to, że powołany przez prezydenta rząd (gabinet) sprawował władzę, jeżeli posiadał zaufanie większości parlamentu.
Najważniejsze uchwały:
- władzę ustawodawczą sprawował sejm i senat (kadencja – 5 lat);
- o prawomocności powziętych uchwał decydowała zwykła większość, ale przy obecności co najmniej 1/3 liczby posłów;
- władzę wykonawczą powierzono prezydentowi powoływanemu przez sejm i senat na 7 lat; to on mianował i odwoływał rząd, czyli Radę Ministrów;
- ministrowie tworzący rząd byli odpowiedzialni za swoją działalność przed parlamentem;
- wszyscy obywatele byli równi wobec prawa;
- wolność słowa i prasy, sumienia i wyznania, nietykalność własności.
Kraj: Polska
Kiedy podpisano konstytucję? 23 kwietnia 1935 r.
Co zapamiętać o tej konstytucji?
Konstytucja kwietniowa wprowadziła tzw. system prezydencki, czyli znacznie wzmocniła stanowisko prezydenta w stosunku do organów państwa.
Najważniejsze uchwały:
- prezydent powoływał rząd, mógł rozwiązać sejm i senat; powoływał też 1/3 składu senatu; miał prawo do wydawania dekretów, przez co powiększyły się jego kompetencje ustawodawcze i prawo veta (czyli sprzeciwu) w stosunku do uchwał (czyli mógł je zawiesić);
- premier i ministrowie byli teraz odpowiedzialni przed prezydentem, a nie przed sejmem;
- konstytucja ograniczyła bardzo prawa parlamentu: m.in. nie mógł wpływać na organizację rządu, administracji państwowej i wojska.
Kraj: Polska
Kiedy podpisano konstytucję? 22 lipca 1952 r.
Co zapamiętać o tej konstytucji?
Władzę w kraju przejęli komuniści popierani przez ZSRR – totalitarne mocarstwo obejmujące swymi wpływami Europę Środkową i Wschodnią. Konstytucja określała PRL jako państwo demokracji ludowej, w którym władza należy do ludu pracującego miast i wsi. Rzeczywistość wyglądała jednak inaczej. Społeczeństwo nie miało żadnego wpływu na decyzje władzy, działalność wszelkich stowarzyszeń i związków poddana została ścisłej kontroli. Władzę sprawowała niepodzielnie Polska Zjednoczona Partia Robotnicza.
Zapamiętaj!
Konstytucja to taka ustawa, która określa zasady ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego danego państwa. Formułuje także podstawowe prawa i obowiązki obywateli. Istniejące w państwie zasady prawne muszą być zgodne z konstytucją.
Zobacz: