Świat jest teatrem… – czy zgadasz się z tym twierdzeniem? Wypisz argumenty za i przeciw.
Co to za forma?
Wprawdzie w temacie pracy pojawia się zalecenie: „wypisz argumenty”, ale nikt nie ma wątpliwości, że nie chodzi tu jedynie o wypunktowanie wszystkich „za” lub „przeciw”. Twoim zadaniem jest napisanie wypracowania, które musi zawierać wstęp, rozwinięcie, zakończenie. Argumenty nie mogą być jedynie wymienione, muszą być powiązane w logiczną całość. Czyli… musisz napisać rozprawkę.
Jak rozumieć temat?
Nie tylko William Szekspir uważał, że ludzkie życie przypomina teatr. W ten sam sposób na świat patrzyło wielu filozofów i artystów. Taki motyw nosi nazwę theatrum mundi (teatr świata). Co oznacza? Cały świat jest wielką sceną teatralną, na którą kolejno wchodzą aktorzy, czyli ludzie. Aktorzy odgrywają swoją rolę. Zależnie od tego, w jakich scenach biorą udział (miłość, kłótnia, wojna, przyjaźń), zmieniają się ich role. Ale wszystkie te zachowania są z góry przewidziane, nic tu nie zaskakuje. Po odegraniu swojej roli aktor znika, ustępując miejsca kolejnym osobom. Kto jest autorem tego wielkiego dramatu? Być może Bóg.
Aktorskie role = etapy życia człowieka (wg fragmentu Jak wam się podoba Williama Szekspira)
- małe, bezbronne dziecko
- uczeń
- młodzieniec, kochanek
- żołnierz
- dojrzały mężczyzna u szczytu kariery (tu: sędzia)
- podstarzały pan domu, gospodarz
- starzec
Inne role (które nie są wymienione, a które można wspomnieć w pracy)
- zbuntowany nastolatek
- ojciec (matka)
- polityk
- nauczyciel
- artysta
Argumenty za i przeciw
Świat jest teatrem
- Życie w społeczeństwie wymaga od nas ciągłego dopasowywania się, umiejętności właściwego zachowania – to właśnie role, jakie gramy w teatrze życia.
- Od najmłodszych naszych lat przekazywane są nam pewne wzorce zachowań (w rodzinie, szkole).
- Jeżeli ktoś nie umie zachowywać się tak, jak od niego wymaga otoczenie, jest traktowany jak wyrzutek.
- Często zachowujemy się nienaturalnie, przybieramy różne pozy – wszystko po to, aby osiągnąć jakiś efekt, wywrzeć na kimś wrażenie.
- Kłamstwa, oszustwa – to także element codziennej gry aktorskiej.
Świat nie jest teatrem
- Człowiek jest istotą wolną i myślącą. Sam decyduje o swoich zachowaniach, nie postępuje według ustalonego z góry scenariusza.
- Przyszłość jest nieobliczalna, nie wiadomo, co wydarzy się za chwilę. Dlatego nie wiadomo też, jak człowiek się zachowa. W takich przypadkach trudno mówić o scenariuszach i rolach.
- Można mówić o odgrywaniu roli, kiedy znajdujemy się wśród innych. Ale gdy jesteśmy sami, stajemy się naturalni, już nie musimy grać i nikogo udawać.
Konstrukcja pracy
I. propozycja
Wstęp
Nawiązujesz do utworu Williama Szekspira, z którego pochodzą słowa zacytowane w temacie. Wyjaśniasz, w jakim kontekście użył ich autor, co chciał wyrazić, twierdząc, że „świat jest teatrem”.
Rozwinięcie
Prezentujesz swoje argumenty popierające lub negujące tezę, że świat jest teatrem, a ludzkie życie to odgrywana rola. Sięgasz do przykładów z codziennego życia. Wykorzystujesz też przykłady z innych dzieł literackich i filozofii.
Zakończenie
Podsumowujesz swoje rozważania, potwierdzając zawartą we wstępie tezę lub negując ją (zależnie od przyjętego stanowiska).
II. propozycja
Wstęp
Nie zgadzasz się z postawioną tezą. Uważasz, że każdy człowiek sam decyduje o swoim życiu i jest czymś więcej niż tylko aktorem odgrywającym narzuconą mu z góry rolę.
Rozwinięcie
W ślad za Williamem Szekspirem analizujesz etapy ludzkiego życia i jednak dostrzegasz w nich podobieństwo do ról teatralnych. A więc znajdujesz argumenty, które tak naprawdę podważają Twoje stanowisko.
Zakończenie
Na nowo formułujesz tezę. Po podsumowaniu swoich argumentów stwierdzasz, że jednak świat jest teatrem.
Przykładowe sformułowania
Wstęp
Każdemu z nas wydaje się, że jest wyjątkowy, niepowtarzalny, jedyny w swoim rodzaju. A tymczasem okazuje się, że jesteśmy do siebie niesłychanie podobni.
Życie w społeczeństwie wymaga, abyśmy umieli odpowiednio się zachowywać. Wszyscy ludzie mają przypisaną pewną rolę do odegrania w teatrze świata.
Każdego dnia odgrywam kilka ról: do południa jestem uczniem, po południu synem dla rodziców i kolegą dla rówieśników. Wieczorem siadam przed komputerem i za pomocą internetu zmieniam się w mnóstwo różnych postaci.
Rozwinięcie
Pierwszy zakaz, jaki usłyszałem, będąc małym dzieckiem, to był pierwszy etap w mojej nauce aktorstwa. Krótkie słowa: „nie wolno!” wyznaczyły mi granicę właściwego postępowania. Właściwego, czyli zgodnego z naznaczoną mi rolą.
Każdego dnia spotykamy wiele osób. Wobec nich staramy się zachowywać albo bardzo serdecznie, albo po prostu grzecznie, czy też nieprzyjaźnie. Wobec każdej z tych osób gramy inną rolę – przyjaciela, znajomego, wroga.
Chcąc pokazać złość, marszczymy brwi i mówimy podniesionym głosem. Zupełnie innych gestów użyjemy, chcąc zapewnić kogoś o naszej przyjaźni czy miłości. Inna jest bowiem maska złośnika, inna przyjaciela.
Zakończenie
Niezależnie od tego, jak bardzo staralibyśmy się być oryginalni i wyjątkowi, jesteśmy tylko aktorami na scenie życia.
Narzuconej roli można się przeciwstawić – zamiast posłusznie robić to, czego oczekuje od nas otoczenie, można się zbuntować i nie robić nic. Tylko jaki będzie skutek takiego zachowania?
Mina, gest, poza, słowo – to warsztat pracy aktora. To także narzędzia, jakimi na co dzień posługuje się każdy z nas.
Utwory, które możesz przywołać w pracy
Lalka
W podręcznikach znajduje się fragment powieści Lalka opisujący zwyczaje starego subiekta, Ignacego Rzeckiego. Jego ulubionym zajęciem było przygotowywanie wystawy sklepowej: ustawianie marionetek, porcelanowych figurek, mechanicznych zabawek. Obserwując poruszające się w takt muzyki zabawki, Rzecki wypowiada się na temat świata i życia ludzkiego. Porównuje je właśnie do takiego bezrozumnego poruszania się zabawek, które ruszają się nie z własnej woli, ale dlatego, że tak je zaprogramowano.
Ferdydurke
Powieść Witolda Gombrowicza groteskowo przedstawiająca świat. Wynika z niej, że każdy z nas odgrywa rolę w życiu, jaką mu narzucono. Nikt nie jest spontaniczny i w pełni wolny, każdy wypełnia jakąś formę. Nawet buntując się przeciwko tak skonstruowanemu światu, przybieramy formę buntownika. Wszystko jest zaplanowane i z góry wyreżyserowane: dzieci buntują się przeciwko dorosłym i nie ma w tym nic dziwnego, uczniowie dokuczają nauczycielom. To typowe zachowania, z góry narzucone nam formy.
Bajki
W bajkach Ezopa, La Fontaine’a, Krasickiego bohaterami są zwierzęta. Śmiało można tu mówić o roli, jaką odgrywają. Lis odgrywa rolę chytrusa, zając tchórza, pies wiernego poczciwca.
Przydatne cytaty
Świat jest teatrem, aktorami ludzie,
Którzy kolejno wchodzą i znikają
Każdy tam aktor niejedną gra rolę.
William Szekspir, Jak wam się podoba
Wszystko to minie jako polna trawa;
Naśmiawszy się nam i naszym porządkom,
Wemkną nas w mieszek jako czynią łątkom.
(łątkom – czyli kukiełkom, które po przedstawieniu chowa się do worka).
Jan Kochanowski, O żywocie ludzkim
Wszyscyśmy aktorami na scenie życia.
Ignacy Krasicki
Marionetki!… wszystko marionetki!… Zdaje im się, że robią, co chcą, a robią tylko, co im każe sprężyna, tak ślepa jak i one.
Bolesław Prus, Lalka
To gra w szachy… jedna wielka gra w szachy, rozgrywana na planszy całego świata… jeśli oczywiście, to, co widzę, jest światem.
Lewis Carroll, Alicja po tamtej stronie lustra
Nie szkoda to dla mnie zachodu i słońca?
Jak ma się w to bawić osoba żyjąca?
Na chwilę tu jestem i tylko na chwilę;
Co dalsze przeoczę, a resztę pomylę.
Wisława Szymborska, Urodziny
Życie to jest teatr, mówisz ciągle, opowiadasz;
Maski coraz inne, coraz mylne się nakłada;
Wszystko to zabawa, wszystko to jest jedna gra,
Przy otwartych i zamkniętych drzwiach.
To jest gra!
(…) Ty i ja – teatry to są dwa.
Edward Stachura, Życie to nie teatr
Zobacz:
Poeta w teatrze świata – topos theatrum mundi we fraszkach Jana Kochanowskiego.