Wskaż podobieństwa i różnice pomiędzy utworami o kruku i lisie autorstwa Ignacego Krasickiego, Jana Sztaudyngera i Zbigniewa Lengrena.
Podobieństwa:
- W bajkach Krasickiego i Lengrena są identyczne tytuły wskazujące na głównych bohaterów (Kruk i lis). Tylko Sztaudynger nadaje swej bajce inny tytuł: Nauka nie poszła w las – bardziej opisowy, zawierający przewrotną wobec treści pointę.
- We wszystkich trzech utworach pojawiają się ci sami bohaterowie – dwa zwierzęta: kruk i lis. Typ bajki, w której występują zwierzęta uosabiające ludzkie cechy, nazywa się bajką zwierzęcą. W bajkach Krasickiego i Sztaudyngera lis uosabia spryt, a kruk – głupotę.
- Bajki Krasickiego i Sztaundyngera zawierają morały. Krasicki wypowiada go w pierwszych wersach utworu, a Sztaudynger w tytule (tytuł jest przewrotny – niby nauka nie poszła w las, kruk, znając zamiary lisa, zachował ostrożność, ale okazał się jeszcze głupszy, bo jednak upuścił ser). Są to więc utwory dydaktyczne. Zupełnie brak morału i pouczenia w trzecim utworze. Lis zrobił nam psikusa, bo nie chciał wykraść sera krukowi.
- Wszystkie trzy utwory są rymowane – występują w nich rymy parzyste, żeńskie.
- Zarówno Krasicki, jak i współcześni poeci wykazali się ogromnym poczuciem humoru – czytelnika bawi dowcipny ton ich utworów, umiejętne stosowanie ironii i zacięcie satyryczne.
Różnice:
- Mamy do czynienia z podobną scenką sytuacyjną – kruk trzyma w dziobie kąsek, podczas gdy tuż obok przechadza się lis – ale zupełnie inaczej rozwiązuje się akcja w trzech utworach. W bajce Krasickiego (powtórzonej zresztą za Ezopem i Jeanem de La Fontaine’em) lis ma chrapkę na serek. Zdobycie kąska wydaje się proste – kruk musi otworzyć dziób. Kruk daje się zwieść pochwałom lisa – uwierzył, że ma piękny głos, otworzył dziób i stracił ser, który chytry lis migiem pochwycił. Scenka z bajki Sztaudyngera – podobna, ale jakby kilkadziesiąt lat później. Znowu odgrywają ją podobni bohaterowie: kruk i lis, ale to najwyraźniej wnukowie bohaterów bajki Krasickiego, skoro znają starą opowiastkę. Wnuk kruka z utworu Krasickiego wie, że nie należy wierzyć w lisie pochlebstwa. Zamierza przechytrzyć lisa, ale mu się to nie udaje. Nie chce śpiewać, ale i tak otwiera dziób – kracze: „Nie powiem!”. Lengren natomiast całkowicie zakpił sobie ze znanej wszystkim fabuły bajki Ezopowej. Kruk jest przygotowany na sztuczkę lisa, ale lisowi ani w głowie pochlebstwa. Przecież wcale nie lubi ani ptasiego krakania, ani sera. Mamy więc trzy różne fabuły. Wersję Krasickiego znają niemal wszystkie europejskie dzieci. Taką fabułę stworzył Ezop, za którym powtórzyli ją Jean de La Fontaine i Krasicki. Sztaudynger zmienia przebieg akcji, ale kruk i tak okazuje się niemądry. Najbardziej zaskakuje pomysł Lengrena – lis wcale nie ma ochoty na ser.
- Bajka jest gatunkiem dydaktycznym. Musi wskazywać jakąś prawdę moralną albo pouczenie. W bajkach Krasickiego i Sztaudyngera dydaktyzm jest, ale u Lengrena trudno się go doszukać. Dlaczego? Utwór Lengrena wcale nie jest bajką, tylko… zabawą, parodią.
JAN SZTAUDYNGER
Nauka nie poszła w las
Kruka, co serek dziarsko trzymał sobie,
Lis przechera zapytał: – Co tam trzymasz w dziobie?
Kruk wiedział, że nie trzeba gadać, bowiem,
Znał starą bajkę. Więc kraknął: – Nie powiem!
ZBIGNIEW LENGREN
Kruk i lis
Siedział kruk na drzewie i ser trzymał w dziobie.
„Idzie lis – pomyślał – pewno zaraz powie,
Że mam głos prześliczny, żebym coś zaśpiewał”.
Lecz lis obojętnie przeszedł koło drzewa.
„A niech sobie – mruknął – kruk ten ser pożera,
Nie lubię krakania i nie lubię sera”.
Zobacz: