Autorem nazwy renesans (franc. renaissance) jest dziewiętnastowieczny badacz literatury Jacob Burckhardt, autor Kultury Odrodzenia we Włoszech. To właśnie temu historykowi literatury epoki takie jak średniowiecze i barok zawdzięczają pokutującą przez wieki marną opinię.
Renesans oznacza odrodzenie – odnowienie i przywołanie ideałów antyku, odrodzenie nauki po stuleciach „ciemnej” epoki średniowiecza. Ale przeciwstawienie epoki średniowiecza (jako czasów ciemnoty i zacofania) oraz odrodzenia (jako epoki nowej i światłej) nie jest wcale takie jednoznaczne. Średniowiecze także interesowało się antykiem, choć w inny sposób. Dlaczego więc nową epokę określa miano odrodzenia, co ulega w niej odrodzeniu? Początkowo terminu odrodzenie używano w znaczeniu odrodzenia państwa na wzór starorzymski. Potem dotyczył on także literatury antycznej, studiów starożytnych i ideałów tej epoki. W końcu odrodzenie zaczęło oznaczać także odnowę i rozwój ludzkości.
Renesans nazywany jest też epoką odkryć.
Badacz i znawca tej epoki – Jerzy Ziomek – napisał:
[…] dzieje renesansu można śledzić jako historię wszelkiego rodzaju odkryć: geograficznych, filologicznych, archeologicznych, odkryć odrębności jednostki w stosunku do natury, społeczeństwa, Boga.
I faktycznie, odkryć było w renesansie mnóstwo.
- Kolumb i jego następcy odkryli nowe lądy,
- Kopernik zszokował świat stwierdzeniem, że centrum wszechświata jest Słońce, a Ziemia i inne planety krążą dookoła niego – na nowo odkrył Kosmos.
- Człowiek odkrył, że dzięki miłości, wolności i poczuciu własnej godności jest Człowiekiem – doskonałym tworem Boskim.
- Ludzie renesansu na nowo odkryli antyk, odkopali starożytne teksty i zaczęli je tłumaczyć na nowo, co sprzyjało rozwojowi nauk filologicznych.
- W epoce odrodzenia doszło też do rewolucji w Kościele – odkrywanie na nowo Boga przez indywidualną interpretację Biblii.
Zobacz: