Metoda na powtórkę? Przedstawić epokę za pomocą najważniejszych dla niej pojęć! Zrozumieć, zapamiętać, skojarzyć z potrzebnymi tekstami kultury. Nasz pojęciownik to zbiór najważniejszych terminów i najlepszy przewodnik.
Renesans
Renesans – nazwa epoki
Epoka, która nastąpiła po średniowieczu, ma w polskiej terminologii naukowej dwie nazwy – renesans albo odrodzenie. Obie są równoprawne. Pierwsza z nich pochodzi od francuskiego słowa „renaissance” i jest także stosowana w wielu innych językach, np. niemieckim i angielskim. Druga jest tłumaczeniem, czyli polskim odpowiednikiem. „Odrodzenie” jako nazwa epoki zostało przyjęte w literaturze naukowej i mowie potocznej dopiero w XIX w. Zaproponował je Jakub Buckhard w wydanej w 1860 r. książce pt. Kultura odrodzenia. Wcześniej używano tego określenia na określenie włoskich zapożyczeń w sztuce francuskiej.
Dlaczego odrodzenie?
Otóż twórcy tej epoki rozumieli, iż przyczyniają się do odrodzenia kultury antycznej. Zaczęto bowiem wówczas z ogromnym zainteresowaniem śledzić wszelkie pozostałości epoki starożytnej. Narodziła się archeologia. Można powiedzieć, że w okresie renesansu nastąpił powrót do antyku. Najwyraźniej wpływy antyku widać w renesansowej architekturze, która zwróciła się do kształtów i technik budownictwa starożytnego, ale dotyczyły one także nauki, filozofii, literatury.
Jeszcze pół wieku temu odrodzenie przeciwstawiano średniowieczu jako obojętne wobec religii i oparte na Arystotelesowskiej, praktycznej filozofii złotego środka. Dziś panuje pogląd, że renesans nie negował poprzedniej epoki, ale z niej wyrastał – i nie należy wartościować tych epok tak, aby oceny pozytywne znalazły się po stronie odrodzenia, a negatywne po stronie wieków średnich. Ludzie epoki renesansu starali się osiągnąć harmonię, godząc chrystianizm z mądrością antyku, a naukę ze sztuką. Tworzyli kulturę antropocentryczną, przekonani o twórczych możliwościach człowieka. Widać to bardzo wyraźnie w twórczości Jana Kochanowskiego, największego polskiego poety tych czasów. Za swojego mistrza uważał starożytnego rzymskiego poetę Horacego. Przyswoił polskiej poezji antyczne gatunki: pieśń, epigramat (pod wprowadzoną przez siebie z włoskiego nazwą fraszka) i dramat. W metaforyce sięgał po skojarzenia mitologiczne i biblijne. W warstwie filozoficznej swoich utworów odwoływał się i do chrześcijaństwa, i do filozofii starożytnej – Cycerona i Plutarcha, stoicyzmu i epikureizmu. W momencie wielkiego kryzysu światopoglądowego ukazanego w Trenach zwątpił we wszelkie autorytety intelektualne, zarówno starożytne, jak i chrześcijańskie.
Mikołaj Kopernik w liście do papieża Pawła III, stanowiącym przedmowę do dzieła O obrotach sfer niebieskich, pisał, że potwierdzenia dla swojej heliocentrycznej koncepcji szukał u Cycerona i Plutarcha.
Renesans to rezultat skomplikowanego procesu historycznego, na który złożyły się:
- kryzys papiestwa;
- powstanie, po okresie rozbicia feudalnego, zjednoczonych państw, m.in. Hiszpanii, Francji, Szwajcarii, Polski;
- szybki rozwój miast;
- oddziaływanie dwóch prądów: umysłowego – humanizmu, i religijnego – reformacji.
Powszechnie uważa się renesans za początek epoki nowożytnej i okres, w którym ro+zwinęła się kultura narodowa wielu krajów.
Renesans – czas
Nie ma takiej daty, którą w sposób jednoznaczny można by uznać za początek odrodzenia. Renesans ewoluował, a jego ideologia i mentalność współistniała ze średniowieczną aż do wieku XVI. Najwcześniej pojawił się we Włoszech, gdzie trwał od XIV do początku XVI w. W krajach Europy Północnej od końca wieku XV do końca wieku XVI.
Za symboliczny początek epoki uznać można daty wydarzeń przywoływanych, gdy mowa o końcu średniowiecza, a więc:
• 1453 – rok upadku cesarstwa wschodniorzymskiego;
• 1455 – prawdopodobny rok wynalezienia druku;
• 1492 – datę odkrycia Ameryki przez Krzysztofa Kolumba.
Rozwój sztuki renesansowej w Polsce przypada na czas rządów Zygmunta Starego.
.
Humanizm
Prąd umysłowy rozwijający wiedzę o człowieku zawartą w starożytnej filozofii i literaturze. Można powiedzieć, że humanizm odkrył dla kultury i człowieka, i świat starożytny. Humanizm wpłynął zasadniczo na zmianę panującego światopoglądu, głosząc, że najwyższą wartością moralną i źródłem wszelkich innych wartości jest człowiek. Największą zaś wartością dla człowieka jest osiągnięcie szczęścia i pełni życia. Posługując się słowami średniowiecznej Bogurodzicy, powiedzieć można, że dla człowieka renesansu ważniejszy niż „rajski przebyt” stał się „ziemski pobyt”. Przekonanie, że to człowiek jest miarą wartości, odnoszono zarówno do sfery duchowej, jak i fizycznej. Artyści tworzyli nie dla chwały Bożej, ale dla sławy, uważanej za jedyny sposób na nieśmiertelność. Dążenie do przyjemności życiowych było hasłem tej epoki, a jej dewizą słowa rzymskiego pisarza Terencjusza: „Człowiekiem jestem i nic, co ludzkie, nie jest mi obce” (Homo sum et nihil humanum a me alienum esse puto.).
Przekonanie o możliwościach człowieka było tak ogromne, że humaniści uznali, iż sztuka dzieła człowieka może przewyższać dzieła natury. Ich fascynacja antykiem sprawiła, że sztuka antyczna została podniesiona do godności drugiej natury. Sądzili, że język grecki i łaciński zawierają doskonałe struktury logiczne, a stosunki społeczne antyku są wzorcowe. W sztuce obowiązywał więc antyczny ideał piękna, gramatyka języków narodowych powstawała na podstawie języka łacińskiego, czcionki drukarskie naśladowały kształtem litery rzymskich inskrypcji, z prawa rzymskiego wzięło początek nowożytne prawodawstwo.
W szerokich ramach humanizmu znalazły się różne kierunki ówczesnej filozofii, m.in. neoplatonizm i neoarystotelizm. Za Platonem powtarzano, że człowiek dzięki wolności i rozumowi sam kształtuje swoje życie. Humaniści organizowali się w tzw. akademie, które nawiązywały strukturą do Akademii Platońskiej. Były to nie tyle szkoły, ile raczej stowarzyszenia uczonych i studentów. Tradycyjne średniowieczne metody naukowe: scholastyka i retoryka – ustąpiły miejsca retoryce i gramatyce. Studia humanistyczne obejmowały zagadnienia sztuki, literatury, językowo-stylistyczne, translatorskie, antykwaryczne. Rzucono hasło ad fontes – powrotu do źródeł. Jego realizacją było odczytywanie na nowo pism starożytnych filozofów, dokonywanie przekładów. Żywo interesowano się antyczną teorią i praktyką literacką. Oryginalne poetyki odrodzeniowe – dziś powiedzielibyśmy: renesansowe teorie literatury – naśladowały antyczny pierwowzór: za teoretycznoliteracką podstawę renesansowy humanizm uznał przede wszystkim Poetykę Arystotelesa, ale także Dialogi Platona i List do Pizonów Horacego.
Praktyka pisarska renesansu oparła się więc na zasadzie decorum, czyli stosowności stylu wobec tematu. Za Cyceronem uznano, że literatura ma do spełnienia trzy funkcje i każdej odpowiada inny styl. Ma uczyć – czemu odpowiada styl niski; bawić – czemu odpowiada styl średni; wzruszać – czemu odpowiada styl wysoki. O sprawach wzniosłych, Boskich, królewskich i bohaterskich, które wywołują wzruszenie, należy pisać w stylu wysokim, a o rzeczach zwykłych, codziennych – w niskim. Lirykę, epikę i dramat podzielono na gatunki, które z zapałem hierarchizowano. W dramacie najwyżej ceniono tragedię, w epice epopeję, a w liryce odę lub elegię. Utwory powstające zgodnie z tradycją piśmiennictwa średniowiecznego nie mieściły się w ramach tej klasyfikacji. Uznawano je za gatunki nieregularne albo niearystotelesowskie – to na przykład misterium i moralitet.
Dla renesansowej teorii sztuki i literatury bardzo ważna była kategoria mimesis. Według Arystotelesa pojęcie to oznaczało naśladowanie natury, rzeczywistości, lecz nie indywidualnych przypadków, tylko zjawisk ogólnych. Nie jest to tylko kopiowanie świata, ale jego swobodne przedstawianie. Pokazując przyrodę, twórca może ją przedstawić nie tylko dokładnie taką, jaka jest, lecz również brzydszą albo piękniejszą. Ma ukazać nie to, co się faktycznie wydarzyło, ale to, co w określonych warunkach mogłoby się wydarzyć. Jednak i dla renesansowych twórców, i dla komentatorów pism starożytnych kwestia ta nie była całkiem jasna – istnieje przecież sprzeczność między naśladowaniem jako obrazem rzeczywistości a fikcją jako środkiem artystycznym. A poza tym co jest naturą: to, co jest wokół nas, czy siły przyrody?
Naśladująca wzory antyczne sztuka i literatura renesansu charakteryzowała się prostotą i harmonią, a jej twórcy kierowali się zasadą złotego środka, umiaru. Dzieła dojrzałego renesansu określane są często mianem klasycznych. Założenia klasycyzmu nie przeminęły i w następnych epokach znalazły licznych naśladowców. W polskiej literaturze współczesnej za poetów klasycznych uważani są przede wszystkim Zbigniew Herbert i Czesław Miłosz.
Ważne przykłady:
- Pieśni Jana Kochanowskiego
Poetycka refleksja nad troskami i radościami ludzkiego życia we wszelkich jego przejawach, obraz humanistycznego ideału szczęścia.
- Fraszki Jana Kochanowskiego
Około trzystu pełnych humoru obrazków z różnych okresów życia poety, który postępował zgodnie z horacjańskim zaleceniem: Używaj życia (Carpe diem).
- Treny Jana Kochanowskiego
Poetycki zapis zmagania się człowieka z cierpieniem, przed którym nie obroni ani stoicyzm, ani wiara. Pokazuje wielką prawdę, że najważniejsze są wartości, które niesie życie.
- Odprawa posłów greckich Jana Kochanowskiego
Pierwsza polska tragedia, łączy pierwiastki narodowe z klasycznymi.
- Psałterz Dawidów Jana Kochanowskiego
Humanistyczny przekład psalmów, wydobywający wszystkie optymistyczne i pogodne akcenty religii.
- O naprawie Rzeczpospolitej Andrzeja Frycza Modrzewskiego
Utwór publicystyczny postulujący reformy państwa zgodne z duchem humanizmu.
Reformacja
Panujący w XVI w. w Europie ruch religijno-społeczny zmierzający do odrodzenia moralnego i doktrynalnego chrześcijaństwa, który doprowadził do powstania nowych wyznań, tak zwanych reformowanych, oraz ich instytucjonalnych organizacji. Ruch ten poprzedziły wystąpienia przeciwstawiające się dogmatyzmowi i feudalnej strukturze Kościoła, nawołujące do wczesnochrześcijańskiej prostoty i demokratyzmu, np. w XIII w. franciszkanizm, a w XIV w. husytyzm.
Za początek reformacji przyjmuje się wystąpienie w Wittenberdze w 1517 r. Marcina Lutra, który twierdził, że praktyka sprzedawania odpustów jest nadużyciem ze strony dostojników Kościoła. Inni reformatorzy to Urlich Zwingli i Jan Kalwin. Reformacja rozbiła chrześcijańską jedność średniowiecznej Europy. Państwa skandynawskie przyjęły luteranizm, Niderlandy i Francja kalwinizm, w Czechach powstała Jednota Bracka (bracia czescy), w Anglii utworzono kościół państwowy, anglikański, który odciął się od papieża i z czasem wchłonął wiele z doktryny kalwinizmu. W Polsce luteranizm rozwinął się głównie w miastach; szlachta porzucała katolicyzm dla kalwinizmu, od którego odłączyli się bracia polscy. Prawie przez cały wiek XVI trwały w Europie wojny religijne. Polska, zwana państwem bez stosów, uniknęła religijnych zamieszek i okazała się krajem religijnej tolerancji.
Luteranizm, doktryna teologiczno-moralna Marcina Lutra wspólna wszystkim kościołom ewangelicko-augsburskim – opiera się na przekonaniu, że zbawienie zależy od mocnej wiary człowieka, a nie, jak twierdzą katolicy, od uczynków. Zasadniczym źródłem wiary jest łaska Boża, a dobre uczynki są jej następstwem i sprawdzianem. Wszystkie prawdy wiary wierzący mają poznawać samodzielnie, bezpośrednio z Biblii, bez pośrednictwa Kościoła. Głosząc nawrót do tradycji pierwotnego chrześcijaństwa, Luter negował pojęcie kapłaństwa jako sakramentu, celowość istnienia zakonów i celibat księży. W liturgii odrzucił wszelkie przejawy kultu – kult obrazów, procesje, pielgrzymki, relikwie i kult świętych. Muzyka organowa została zastąpiona wspólnym śpiewaniem psalmów, a łacina – językiem narodowym danego kraju. Luter dokonał też, niezwykle ważnego dla rozwoju języka niemieckiego, przekładu Pisma Świętego.
Kalwinizm, doktryna stworzona przez Jana Kalwina i przyjęta przez kościoły ewangelicko-reformowane, której zasadniczym założeniem była zasada predestynacji, zgodnie z którą Bóg od początku przeznacza ludzi do zbawienia lub potępienia – i stosownie do tego obdarza ich łaską wiary lub nie. Ludzie zostają potępieni nie dlatego, że grzeszą, lecz grzeszą, ponieważ zostali potępieni. Kalwinizm nie zezwalał na żadne rozrywki, karząc się skupiać na sprawach prowadzących do zbawienia. Przyczynił się do powstania surowej, purytańskiej etyki. W polskim kalwinizmie nie była silnie akcentowana zasada predestynacji, wyznawców pociągała raczej demokratyczna struktura organizacji kościelnej.
Bracia polscy, czyli arianie wyodrębnili się z grupy polskich kalwinów, tworząc najbardziej radykalny odłam polskiej reformacji. Głosili poglądy jak na owe czasy rewolucyjne – odrzucali dogmat Trójcy Świętej (antytrynitaryzm). Uważali, że przed Bogiem wszyscy ludzie są równi, dlatego potępiali pańszczyznę i poddaństwo chłopów, prowadzenie wojen i karę śmierci. Żądali, aby szlachta zrzekła się swoich majątków i żyła z pracy rąk. Najważniejszymi ośrodkami arianizmu były Raków, Pińczów i Lublin. Arianie zakładali własne szkoły i oficyny wydawnicze, gdzie drukowano prace polskich ideologów ruchu, które cieszyły się dużą popularnością na zachodzie Europy. Postulaty arian godziły w panujący system społeczno-ekonomiczny i dlatego uchwałą sejmu z 1658 r. nakazano im w ciągu trzech lat przejście na katolicyzm lub opuszczenie kraju, w przeciwnym razie mieli podlegać karze śmierci. Arianami byli wybitni polscy pisarze, m.in. Wacław Potocki i Zbigniew Morsztyn.
Ważne książki:
- Biblia w przekładzie Marcina Lutra (1522 r.)
- Do cesarza i chrześcijańskiej szlachty o naprawie chrześcijaństwa Marcina Lutra (1521 r.)
- Biblia brzeska, zwana też Biblią radziwiłłowską (1563 r.)
Przekład, nad którym przez sześć lat pracowało w Pińczowie kilku znakomitych kalwińskich uczonych. - Biblia w przekładzie Jakuba Wujka (1599 r.)
Przekład obowiązujący w Kościele katolickim do ukazania się w roku 1965 tak zwanej Biblii Tysiąclecia. - Figliki Mikołaja Reja
Pełne humoru, niekiedy rubaszne wierszyki, często wyśmiewające kler katolicki. - Krótka rozprawa między trzema osobami Panem, Wójtem a Plebanem Mikołaja Reja
Między innymi satyryczny obraz działalności Kościoła w szesnastowiecznej Polsce.
Wzorce osobowe (parenetyka) renesansu
Propagowane przez literaturę średniowiecza wzorce osobowe – władcy, rycerza i ascety – w nowych warunkach historycznych i społecznych stały się nieaktualne. Humanistyczny światopogląd różnił się zasadniczo od ideałów średniowiecza. Renesansowa literatura parenetyczna propagowała odpowiednie do nowej hierarchii wartości wzorce zachowań: artysty (szczególnie żywy był wówczas ideał określany jako poeta doctus, czyli poeta uczony – taki, którego twórczość opiera się na doskonałej znajomości dzieł innych uznanych autorów i świadczy o orientacji w problemach różnych dziedzin sztuki oraz nauki), dworzanina, obywatela, władcy, ziemianina. Spod pras typograficznych wychodziło wiele utworów mających w tytule słowa, które określały gatunek: zwierciadło, wizerunek, żywot.
Ważne przykłady:
- Niccoló Machiavelli, Książę (1532 r.)
Traktat polityczny, z którego wynika, że ważniejsza od moralności panującego jest jego skuteczność. Autor radzi, aby książę postępował zgodnie z zasadą: cel uświęca środki. Pokazuje, że moralność bardziej się opłaca niż amoralność, bo wprawdzie można w sposób nieuczciwy zdobyć władzę, ale nie można jej utrzymać, jeśli nie spełnia się żądań poddanych. Wśród licznych rad jest też ta, że czasami trzeba w walce być nie lwem, ale lisem (to te słowa wykorzysta trzy wieki później Adam Mickiewicz jako motto do Konrada Wallenroda). Poglądy przedstawione w Księciu noszą miano makiawelizmu.
- Baltazar Castiglione, Dworzanin (1528 r.)
Autor, włoski pisarz i dyplomata, przedstawił ideał dworzanina, który odznaczał się mądrością, szlachetnością, odwagą, wytwornością obyczajów i lojalnością wobec władcy. Dzieło jest źródłem informacji na temat obyczajów i ideałów kultury dworskiej tej epoki.
- Łukasz Górnicki, Dworzanin polski (1566 r.)
Polska adaptacja utworu Baltazara Castiglionego. Łukasz Górnicki zadedykował swoje dzieło królowi Zygmuntowi Augustowi. Włoskie realia skrupulatnie zamienił na polskie. Dotyczy to między innymi nazw własnych, scenerii, wymienianych potraw. Dworzanin polski ma jednak odznaczać się tymi samymi cechami co włoski – męstwem w czasie wojny, rozwagą i umiarem w czasie pokoju, doskonałymi manierami i posłuszeństwem wobec króla. To pierwsza w historii literatury polskiej parafraza wybitnego dzieła nowożytnego. Odegrała znaczącą rolę w rozwoju języka.
- Mikołaj Rej, Żywot człowieka poczciwego (1568 r.)
Jeden z ważniejszych utworów wydanych w zbiorze pod znamiennym tytułem Źwierciadło albo Kstałt, w którym kazdy stan snadnie się może swym sprawam jako we źwierciadle przypatrzyć. Mikołaj Rej przedstawia w tym utworze życie szlachcica od urodzenia aż do śmierci. Pisze, jak powinno się wychowywać dzieci, jeść, ubierać się, bawić i gospodarować. Jak żyć w młodości, a jak na starość. Daje tysiące praktycznych rad i wskazówek. Zachęca do życia na wsi, przedstawiając wszystkie jego uroki. Uważa, że w życiu najważniejszy jest zdrowy rozsądek. Młodemu człowiekowi nie jest potrzebna nauka, ale „sprawiedliwość, stałość, roztropność, pomierność, przy tym też miłosierdzie, stateczność a rozmyślne uważanie w każdej poćciwej sprawie swojej, a iżby się sam w sobie słusznie rozsądzić umiał”.
Gatunki literackie renesansu
Commedia dell’arte
Włoska komedia ludowa oparta na szkicowym scenariuszu, rozpowszechniona w XVI-XVIII w., dawała aktorom możliwość improwizacji. Treść pochodziła ze współczesnych utworów literackich, antycznej komedii intrygi, znanych nowel. Charakterystyczny jest dla niej stały zestaw typowych postaci, do których należą m.in.: Pantalone, Kolombina, Doktor, Kapitan i Arlekin.
Dialog
Utwór literacki, na który składają się wypowiedzi dwóch lub więcej osób, niemający jednak charakteru scenicznego. Za jego twórcę uważa się Platona, który w tej formie przedstawiał wypowiedzi Sokratesa (Eutydem, Fajdros). Chętnie wykorzystywany przez filozofów, nie tylko w epoce renesansu, kiedy dialogi pisał między innymi Erazm z Rotterdamu.
Esej
Szkic filozoficzny, naukowy, publicystyczny lub krytyczny, zazwyczaj pisany prozą i interpretujący jakiś problem. Eseje powstawały już w starożytności, ale nazwa gatunku pochodzi od wydanego w 1580 r. dzieła Michała Montaigne’a, który wraz z Franciszkiem Baconem uznawany jest za twórcę nowożytnego eseju.
Nowela
Jednowątkowy utwór prozatorski, niewielkiej objętości, z wyraźnie zaznaczonym punktem kulminacyjnym i niespodziewaną, zaskakującą puentą. Klasyczna postać gatunku ukształtowała się we Włoszech w epoce renesansu. Sokół, opowieść z Dekameronu Giovanniego Boccaccia, uważana jest dziś za wzór tego gatunku.
Pamflet
Utwór publicystyczny lub literacki, często anonimowy, demaskujący i zazwyczaj ośmieszający znaną osobę, instytucję lub zjawisko społeczne. Bardzo przydatny w dyskusji polemicznej i chętnie wykorzystywany w ideologicznych sporach przez szermierzy reformacji.
Sonet
Utwór liryczny, ostatecznie ukształtowany przez Petrarkę, składający się z czternastu wersów, ułożonych w czterech strofach w sposób następujący: dwie pierwsze czterowersowe, opisowe, o rymach okalających, dwie trzywersowe refleksyjno-filozoficzne, najczęściej o rymach krzyżowych. Renesansowi twórcy sonetów to Dante, Petrarka, Pierre Ronsard.
Szekspir
William Szekspir (1565 1616) to angielski dramaturg i poeta, który tworzył w okresie dojrzałego renesansu. Byłoby jednak błędem przypisanie go jednej epoce, bo uznanie i popularność, jakie zdobył za życia, nie przeminęły z czasem. Kolejne pokolenia odbiorców odkrywają Szekspira dla siebie. Mijają stulecia, a jego komedie wciąż śmieszą, tragedie poruszają, inspirując jednocześnie przedstawicieli wszystkich dziedzin sztuki, od literatury po muzykę. Nie bez racji nazywany jest największym dramaturgiem świata. Jego twórczość jest zjawiskiem bez precedensu, klasą samą w sobie. Szekspir wykorzystywał antyczne i średniowieczne wzorce, ale ich nie kopiował. Ze wszystkich jego sztuk tylko Burza zachowuje trzy klasyczne jedności. Jego bohaterowie tragiczni tym różnią się od postaci Sofoklesa czy Eurypidesa, że to nie fatum decyduje o ich losie, ale oni sami. Ich tragizm nie wynika z niemożności dokonania właściwego wyboru, ale ze słabości charakteru, z bezradności wobec targających nimi namiętności – żądzy władzy (Makbet), zazdrości (Otello), miłości (Romeo i Julia).
Szekspir rozpoczął swoją karierę aktora, dramaturga i poety w epoce panowania królowej Elżbiety, kiedy po zwycięstwie nad Hiszpanią Anglia jako supermocarstwo przeżywała okres rozwoju gospodarczego i kulturalnego. Urodzony w Stratfordzie dorosłe życie spędził Londynie, który był wówczas największym miastem Europy, liczącym ćwierć miliona mieszkańców, szukających rozrywki w teatrze. Szekspir należał do trupy aktorskiej lorda szambelana, występującej w teatrze The Globe. Typowy teatr elżbietański przyciągał pospólstwo, mieszczan i przedstawicieli wyższych sfer. Mógł pomieścić 23 tysiące widzów, scena była odsłonięta z trzech stron, nie stosowano dekoracji ani kurtyny, ale wszelkie krwawe sceny starano się odegrać jak najbardziej realistycznie. W kobiecych rolach występowali odpowiednio ucharakteryzowani młodzi chłopcy.
Wszystkie utwory Szekspira ukazały się drukiem dopiero po jego śmierci, w 1623 r. w nakładzie 1000 egzemplarzy. Znalazły się tu: utwory poetyckie – sonety i poematy; dramaty, a wśród nich: kroniki dotyczące historii Anglii – Ryszard II, Ryszard III, Henryk IV, Henryk V, Henryk VI; komedie – Sen nocy letniej, Wieczór trzech króli, Poskromienie złośnicy, Jak wam się podoba, Wesołe kumoszki z Windsoru; tragedie – Hamlet, Makbet, Król Lir, Romeo i Julia.
Twórczość Szekspira doskonale znali i podziwiali polscy romantycy. Przypomnijmy choćby zaczerpnięte z Hamleta motto programowej ballady Adama Mickiewicza Romantyczność (widzę oczami duszy mojej) i wyraźne paralele między Snem nocy letniej, a Balladyną Juliusza Słowackiego.
Zobacz: