Bolesław Leśmian
Urszula Kochanowska
Gdy po śmierci w niebiosów przybyłam pustkowie,
Bóg długo patrzał na mnie i głaskał po głowie.
„Zbliż się do mnie, Urszulo! Poglądasz jak żywa…
Zrobię dla cię, co zechcesz, byś była szczęśliwa”.
„Zrób tak, Boże – szepnęłam – by w nieb Twoich krasie
Wszystko było tak samo, jak tam – w Czarnolasie!”
I umilkłam zlękniona i oczy unoszę,
By zbadać, czy się gniewa, że Go o to proszę?
Uśmiechnął się i skinął – i wnet z Bożej łaski
Powstał dom kubek w kubek, jak nasz – Czarnolaski.
I sprzęty, i donice rozkwitłego ziela
Tak podobne, aż oczom straszno od wesela!
I rzekł: „Oto są – sprzęty, a oto – donice.
Tylko patrzeć, jak przyjdą stęsknieni rodzice!
I ja, gdy gwiazdy do snu poukładam w niebie,
Nieraz do drzwi zapukam, by odwiedzić ciebie!”
I odszedł, a ja zaraz krzątam się, jak mogę –
Więc nakrywam do stołu, omiatam podłogę –
I w suknię najróżowszą ciało przyoblekam
I sen wieczny odpędzam – i czuwam – i czekam…
Już świt pierwszą roznietą złoci się po ścianie,
Gdy właśnie słychać kroki i do drzwi pukanie…
Więc zrywam się i biegnę! Wiatr po niebie dzwoni!
Serce w piersi zamiera… Nie!.. To – Bóg, nie oni!…
Kto mówi w wierszu?
Urszula Kochanowska. To ona jest podmiotem lirycznym, bo to ona opowiada całą sytuację.
Skąd to wiemy – z tytułu i form czasownika w pierwszej osobie liczby pojedynczej czasu przeszłego: umilkłam, przybyłam.
Przypomnij sobie, co wiesz o tej postaci – znamy ją z historii literatury jako wcześnie zmarłą córeczkę poety Jana z Czarnolasu, to jej ojciec poświęcił wspaniałe treny.
O czym Bóg rozmawia z Urszulą?
O tym, jak uczynić ją szczęśliwą. Okazuje się, że Urszula marzy o szczęściu niebiańskim podobnym do domowego – chce, by niebo było drugim Czarnolasem.
Cytaty świadczące o tym, co potrzebne jest do szczęścia Urszuli
Zrób tak, Boże – szepnęłam – by w nieb Twoich krasie
Wszystko było tak samo, jak tam – w Czarnolasie!
Temat wiersza
Życie w niebie po śmierci, życie pozagrobowe, jeden z ulubionych tematów Leśmiana.
Jaką sytuację opisuje Urszula?
Swoje przybycie do nieba i pobyt w niebie.
Jak przedstawiony w tym wierszu jest Bóg?
Jako dobry, łagodny, łaskawy.
Uczucia towarzyszące Urszuli w niebie:
- obawa przed Bogiem i miłe zaskoczenie, że jest łagodny,
- radość ze sprzętów podobnych do czarnoleskich,
- tęsknota za rodzicami,
- rozczarowanie przyjściem Boga zamiast rodziców.
Co w wizji nieba zaskakuje Cię w tym wierszu?
To, że Urszula, będąc u Boga, w niebie, marzy o znalezieniu się na ziemi, czyli w miejscu uważanym za znacznie gorsze i mniej szczęśliwe niż niebo.
Ma możliwość wyboru formy niebiańskiego szczęścia. I chce, by to było szczęście podobne do ziemskiego. To bardzo „ludzkie” niebo. Pełne tęsknoty za ziemskimi sprawami. Taki swoisty paradoks.
Zaskakuje też to, że niebo jest miejscem pustym i bezludnym („niebiosów pustkowie”) i wydaje się raczej smutne i mało szczęśliwe. Radość sprawia w nim Urszuli jedynie to, co podobne do życia na ziemi – stworzone przez Boga sprzęty, identyczne jak w Czarnolesie.
Dziewczyna czeka na rodziców – i przybycie zamiast nich, po raz kolejny – Boga trochę ją rozczarowuje. Mimo towarzystwa dobrego Boga czuje się w niebie samotna.
Przykładowe środki stylistyczne
Epitety
niebiosów pustkowie
suknię najróżowszą
stęsknieni rodzice
Metafora
wiatr po niebie dzwoni
Neologizm
roznietą
O co może zapytać Cię nauczyciel?
1. O frazeologizmy związane z niebem
- Złapać Pana Boga za nogi – doznać wielkiego szczęścia
- Być w siódmym niebie – być bardzo szczęśliwym, być w błogim nastroju
- Ty o niebie, ja o chlebie – nie możemy się dogadać
- Jak u Pana Boga za piecem – dobrze, bezpiecznie
2. Jakie inne wizje nieba znasz z literatury i sztuki?
- Wizje biblijne (miejsce wiecznej szczęśliwości)
- Niebo z obrazów – przedstawiane jako obłoki, pośród których mieszka Bóg Ojciec
- Raj z Boskiej komedii Dantego – miejsce, po którym w utworze włoskiego poety oprowadza go jego ukochana Beatrycze
- Niebo dla psów przedstawione w Akademii Pana Kleksa Jana Brzechwy
Jakie wypracowanie może zadać Ci nauczyciel?
Jak Ty wyobrażasz sobie niebo?
Może wygląda jak Twój ulubiony pejzaż, który widziałeś w rzeczywistości, na obrazie, fotografii – jak piękna ciepła plaża lub wspaniały górski krajobraz?
Może wygląda jak jakieś miasto – Rzym, Paryż, Kraków?
A może jest miejscem, którego absolutnie nie jesteś sobie w stanie wyobrazić – możesz je tylko opisać poprzez swoje uczucia, jakich byś tam doznawał:
- spokój,
- błogość,
- wyciszenie.
A może niebo kojarzy Ci się przede wszystkim z dźwiękami – wspaniałym koncertem w gotyckiej katedrze albo śpiewem ptaków?