Zdanie złożone podrzędnie

Zdanie złożone podrzędnie

• Zdanie złożone zawiera co najmniej dwa orzeczenia.
• W zdaniu złożonym podrzędnie jedno ze zdań składowych określa drugie, czyli jest wobec niego podrzędne.
• Zdanie nadrzędne (określane) jest ważniejsze.
• Zdanie podrzędne określa zdanie nadrzędne.

W zdaniu złożonym podrzędnie wyróżniamy

• zdanie nadrzędne (to, do którego stawiamy pytanie)
• zdanie podrzędne (to, które jest odpowiedzią na pytanie)

(1) Podoba mi się sukienka, (jaka?)
. (2) którą masz na sobie.
zdanie nadrzędne zdanie podrzędne

(1) Zrezygnowaliśmy ze spaceru, (dlaczego?)
. (2) ponieważ zerwał się wiatr.
zdanie nadrzędne zdanie podrzędne

 

Funkcje zdania podrzędnego

Zdanie podrzędne pełni w zdaniu złożonym taką funkcję, jak poszczególne części zdania pojedynczego, a więc może zastępować:

• podmiot (zdanie złożone podrzędnie podmiotowe)
• orzecznik orzeczenia imiennego (zdanie złożone podrzędnie orzecznikowe),
• przydawkę (zdanie złożone podrzędnie przydawkowe)
• dopełnienie, (zdanie złożone podrzędnie dopełnieniowe)
• okolicznik (zdanie złożone podrzędnie okolicznikowe)

 

Typy zdań złożonych podrzędnie

• podmiotowe
  
• orzecznikowe
  
• dopełnieniowe
  
• przydawkowe
  
• okolicznikowe
  • miejsca,
  • czasu,
  • przyczyny,
  • stopnia,
  • sposobu,
  • celu,
  • przyzwolenia,
  • warunku

 

Zdanie złożone podrzędnie podmiotowe

• Zastępuje podmiot zdania nadrzędnego.
  Odpowiada na pytania:
  kto?, co?

zdanie nadrzędne
Ten dostanie nagrodę,
. (kto?) zdanie podrzędne
. kto okaże się najlepszy.

zdanie nadrzędne
Martwi mnie,
(co?) zdanie podrzędne
że Joanna wyjeżdża.

Zdania złożone podrzędnie z podrzędnym podmiotowym

Dobra rada!
Aby właściwie rozpoznać zdanie złożone z podrzędnym podmiotowym, należy ustalić

• czy zdanie nadrzędne jest bezpodmiotowe,
  Śniło mi się (co?), że zdobyłem puchar burmistrza.
• czy w zdaniu nadrzędnym mamy do czynienia z podmiotem wyrażonym zaimkiem ten, ta, to.

Zapamiętaj!
Zdanie podrzędne podmiotowe zastępuje podmiot zdania nadrzędnego.

 

Zdanie złożone podrzędnie orzecznikowe

Zastępuje orzecznik zdania nadrzędnego;

• Odpowiada na pytania:
  kim jest?, czym jest?, jaki jest?,
  jaki był?, kim stał się?, kim został?

zdanie nadrzędne
Maciek był tym,
. (kim był?) zdanie podrzędne
. na kim mi bardzo zależało.

zdanie nadrzędne
Andrzej jest taki,
. (jaki jest?) zdanie podrzędne
. że wszyscy koledzy go lubią.

zdanie nadrzędne
Śnieg był taki,
. (jaki był?) zdanie podrzędne
. że po chwili przemokliśmy.

zdanie nadrzędne
Kraków jest tym dla Polski,
. (czym jest?) zdanie podrzędne
. czym Rzym dla Europy.

zdanie nadrzędne
Hałas był taki,
. (jaki był?) zdanie podrzędne
. że nic nie można było zrozumieć.

Zdania złożone podrzędnie z podrzędnym orzecznikowym

Dobra rada!
Aby właściwie rozpoznać zdanie złożone z podrzędnym orzecznikowym, należy ustalić, czy w zdaniu nadrzędnym mamy

• po pierwsze – do czynienia z orzeczeniem imiennym,
• po drugie – czy orzecznik orzeczenia imiennego jest wyrażony zaimkiem, np,
  • był taki,
  • stała się tym,
  • jest tym,
  • został tym, itp.

Pamiętaj! Orzecznik to druga część orzeczenia imiennego, np. Ranek był chłodny.

• był chłodny to orzeczenie imienne,
• wyraz chłodny to orzecznik.

 

Zdanie złożone podrzędnie przydawkowe

Zastępuje przydawkę zdania nadrzędnego.

• Jest rozwiniętym w formę zdania określeniem rzeczownika.
• Odpowiada na pytania:
  jaki? jaka? jakie?
  który? która? które?
  czyj? czyja? czyje? ile? z czego?

zdanie nadrzędne
Wykorzystałam pomysł,
. (jaki?) zdanie podrzędne
. który podsunęła mi Magda.

zdanie nadrzędne
Otrzymałam wiadomość,
(jaką?) zdanie podrzędne
. że mój brat zdał maturę.

zdanie nadrzędne
Oglądałem film,
(jaki?) zdanie podrzędne
. który był naprawdę interesujący.

Zdanie złożone podrzędnie z podrzędnym przydawkowym.

Pamiętaj!

• Przydawka jest określeniem rzeczownika.
• Przydawka oznacza właściwości przedmiotów, np. barwę, wielkość, kształt albo przynależność do kogoś.

 

Zdanie złożone podrzędnie dopełnieniowe

• Zastępuje dopełnienie zdania nadrzędnego.
• Odpowiada na pytania przypadków zależnych:
  kogo?, czego?, komu?, czemu?
  kogo?, co?
  z kim?, z czym?
  o kim?, o czym?

zdanie nadrzędne
Kasia powiedziała koleżankom,
. (o czym?) zdanie podrzędne
. że wyjeżdża do Peru.

zdanie nadrzędne
Lubię oglądać,
(co?) zdanie podrzędne
. jak wschodzi słońce.

zdanie nadrzędne
Zastanawiałem się,
. (nad czym?) zdanie podrzędne
. jaki będzie temat wypracowania.

zdanie nadrzędne
Zaufam temu,
. (komu?) zdanie podrzędne
. kto mnie nie zawiedzie.

zdanie nadrzędne
Nie spodziewałam się,
. (czego?) zdanie podrzędne
. że spóźnisz się na nasze spotkanie.

zdanie nadrzędne
Dzieci nie chcą pamiętać,
(o czym?) zdanie podrzędne
. o tamtych pechowych wydarzeniach.

Dobra rada!

• W zdaniach złożonych podrzędnie dopełnieniowych zdanie podrzędne rozwija dopełnienie zdania nadrzędnego, stąd jego nazwa.
• Pamiętaj o pytaniach przypadków. One wprowadzają zdania podrzędne dopełnieniowe.

 

Zdanie złożone podrzędnie okolicznikowe

• miejsca,
• czasu,
• przyczyny,
• stopnia,
• sposobu,
• celu,
• przyzwolenia,
• warunku

• Zastępuje okolicznik zdania nadrzędnego.
• Zdań złożonych podrzędnie okolicznikowych jest tyle, ile rodzajów okoliczników.
• Zdania okolicznikowe odpowiadają na pytania poszczególnych okoliczników.

Odpowiada na pytania:

miejsca

• gdzie?
• skąd?
• dokąd?
• którędy?
  

zdanie nadrzędne
Jedź tam,
. (gdzie?) zdanie podrzędne
. gdzie rozciągają się najładniejsze widoki.

zdanie nadrzędne
tam dziś są ogromne grzyby,
. (gdzie?) zdanie podrzędne
. gdzie padało dużo deszczu,

zdanie nadrzędne
Na wakacje pojadę tam,
(gdzie?) zdanie podrzędne
. gdzie urodziła się moja mama.

Zdanie złożone podrzędnie z podrzędnym okolicznikowym miejsca.

 

czasu

• kiedy?
• jak długo?, jak dawno?
• odkąd?, dokąd?

zdanie nadrzędne
Odwiedzę cię,
. (kiedy?) zdanie podrzędne
. kiedy tylko się rozpogodzi.

zdanie nadrzędne
Lubię patrzeć na niebo,
(kiedy?) zdanie podrzędne
. kiedy zapadnie zmrok.

Zdania złożone podrzędnie z podrzędnym okolicznikowym czasu.

 

przyczyny

• dlaczego?
• z jakiego powodu?
• z jakiej przyczyny?

zdanie nadrzędne
Dzwonię do ciebie,
(dlaczego?) zdanie podrzędne
, bo nie byłaś dzisiaj w szkole.

zdanie nadrzędne
Spóźniłem się do szkoły,
(dlaczego?) zdanie podrzędne
. ponieważ nie zdążyłem na autobus.

Zdania złożone podrzędnie z podrzędnym okolicznikowym przyczyny.

 

celu

• po co?
• w jakim celu?

zdanie nadrzędne
Wyszła do sklepu,
(po co?) wypowiedzenie podrzędne
. żeby kupić świeże pieczywo.

zdanie nadrzędne
Iga pożyczyła mi rower,
(po co?) wypowiedzenie podrzędne
. żebym mogła dojechać do domu.

Wypowiedzenie złożone podrzędnie z podrzędnym okolicznikowym celu.

 

sposobu

• jak?
• w jaki sposób?

zdanie nadrzędne
Marcin pracował tak,
(jak, w jaki sposób?) zdanie podrzędne
. że zasłużył na pochwałę.

zdanie nadrzędne
Zaśpiewam tak,
. (jak?) zdanie podrzędne
. żeby rodzice byli ze mnie dumni.

Zdanie złożone podrzędnie z podrzędnym okolicznikowym sposobu.

 

warunku

• pod jakim warunkiem?
• w jakim wypadku?
• jeśli co?

zdanie nadrzędne
Umówię się z tobą,
(pod jakim warunkiem?) zdanie podrzędne
. jeśli zaprosisz mnie do kina.

zdanie nadrzędne
Miałbyś kłopoty,
(pod jakim warunkiem?) zdanie podrzędne
. gdybyś nie zdał egzaminu
Zdania złożone podrzędnie z podrzędnym okolicznikowym warunku.

 

przyzwolenia

• mimo co?
• mimo czego?

zdanie nadrzędne
Chociaż było wietrznie,
(mimo czego?) zdanie podrzędne
wiele osób wybrało się na spacer.

zdanie nadrzędne
Mimo że padał śnieg,
. (mimo czego?) zdanie podrzędne
wszystkie drogi były przejezdne.

Chociaż byłem chory,
. (pomimo czego?) zdanie podrzędne
. poszedłem do szkoły.

Zdanie złożone podrzędnie z podrzędnym okolicznikowym przyzwolenia.

 

stopnia

• w jakim stopniu?
• jak bardzo?

zdanie nadrzędne
Krzysiek opowiadał tak śmieszne dowcipy,
(jak bardzo śmieszne?) zdanie podrzędne
że mógłby występować w kabarecie.
zdanie nadrzędne
Muzyka była tak głośna,
(jak głośna?) zdanie podrzędne
. że trzęsły się ściany.
Pamiętaj!

• Okolicznik jest to określenie czasownika.
• Wskazuje na okoliczności wykonania jakiejś czynności, np. czas, miejsce, cel, skutek, przyczynę.

 

Szyk zdań składowych w zdaniu złożonym podrzędnie

Zdanie podrzędne może być umieszczone:

• po zdaniu nadrzędnym, np.
  (1) Dziecko rozpłakało się (dlaczego?),
  . (2) ponieważ się przewróciło.

• przed zdaniem nadrzędnym, np.
  . (kiedy?) (2) wyjadę w góry.
  (1) Kiedy zaczną się wakacje,

• w środku zdania nadrzędnego, np.
  (1a) Kasia (która?), (1b) bardzo mi się podoba.
  (2) która jest twoją koleżanką,

Dobra rada!

• Rysowanie i opis wykresu zdania wielokrotnie złożonego rozpoczynamy od wyszukania zdania głównego
• Opis wykresu rozpoczynamy od zdania głównego, a następnie wypisujemy wszystkie zależności między parami zdań.

 

Zobacz:

Zdanie złożone

https://aleklasa.pl/gimnazjum/gramatyka/c172-skladnia/13-zdanie-zlozone-wspolrzednie

Zdanie złożone