Czym jest akcent?
To wyróżnienie jednej z sylab w wymawianym wyrazie lub jednego wyrazu w zdaniu. Jest to po prostu mocne zaznaczenie, nacisk na sylabę albo na wyraz w zdaniu.

Jak wyróżniamy sylabę lub wyraz?
Za pomocą intonacji, czyli zmiany wysokości głosu.

Czym jest intonacja?
To podnoszenie lub obniżanie tonu głosu przy wymawianiu wyrazów lub zdań.

Po co jest intonacja?
Dzięki intonacji odróżniamy zdania pytające od oznajmujących i rozkazujących. Intonacja pozwala zaznaczyć stosunek emocjonalny do wyrażanych w zdaniu treści.

 

Rodzaje akcentów:

Akcent wyrazowy
To mocniejsze wymówienie jednej z sylab w wyrazie.
Którą sylabę wyróżnić?

  • W języku polskim akcent jest stały i pada na drugą sylabę od końca wyrazu.
    Skojarz jego nazwę: to akcent paroksytoniczny. Zapamiętaj przykłady:
    ma-ma, A-lek-san-der, od-po-wie-dzial-ny, od-po–dać

Ale uwaga! Są wyjątki!

  • Akcent może padać na trzecią sylabę od końca.
    Kiedy?

    • w 1. i 2. osobie liczby mnogiej czasu przeszłego czasowników, np.
      czy-ta-li-śmy,
      pi-sa-liś-cie
      o-glą-da-li-ście,
      wi-dzie-li-śmy
    • we wszystkich osobach liczby pojedynczej i w 3. osobie liczby mnogiej trybu przypuszczającego czasowników, np.
      czy-ta-ła-bym,
      u-mył-by,
      zro-bił-bym
      na-ry-so-wa-liby
      ma-lo-wał-by,
      czy-ta-li-by
    • w niektórych formach liczebników z z cząstkami: -kroć, -sta, -set, np.
      czte-rys-ta,
      o-siem-set,
      dzie-więć-set
      sie-dem-set
    • w spójnikach połączonych z końcówkami osobowymi czasownika
      a-byś-my,
      że-byś-cie
    • w niektórych wyrazach obcego pochodzenia, zakończonych na -ika, -yka, np.
      fi-zy-ka,
      ma-te-ma-ty-ka,
      mu-zy-ka
      gra-ma-ty-ka,
      me-cha-ni-ka,
      me-try-ka,
      me-ta-fi-zy-ka,
      lektyka,
      lek-sy-ka,
      se-man-ty-ka
    • zwyczajowo niektóre wyrazy akcentuje się na trzeciej sylabie od końca:
      mak-si-mum,
      mi-ni mum,
      pre-zy-dent,
      Rzecz-pos-po-li-ta,
      uni-wer-sy-tet
  • Akcent może padać na czwartą sylabę od końca.
    W jakich przypadkach?
    • w 1. i 2. osobie liczby mnogiej trybu przypuszczającego czasowników, np.
    o-bej-rze-li-byś-my,
    po-zna-li-byś-my,
    czy-ta-li-byś-my,
    czy-ta-li-byś-cie
  • na piątą sylabę od końca w formach 1. i 2. os. lm. trybu przypuszczającego czasowników połączonych z się
    do-wie-dzie-li-byś-cie się,
    o-bu-rzy-li-byś-my się);
  • na ostatnią sylabę w rzeczownikach jednosylabowych z cząstkami: arcy-, wice-, eks-
    arcymistrz,
    eksmąż,
    wicekról;

 

Akcent zdaniowy
To mocniejsze wymówienie wyrazu w zdaniu.
Który wyraz wyróżnić?

Akcent zdaniowy zależy od tego, którą informację zdania uznasz za najważniejszą. Pomyśl, co chcesz przekazać odbiorcy. Która informacja zawarta np. w zdaniu Majka na pewno pożyczy mi tę książkę jest najważniejsza?

  • Czy to, że to Majka, a nie Aga pożyczy Ci książkę.
  • Czy to, że jesteś pewny, że Majka pożyczy książkę?

W zależności od tego, którą opcję wybierzesz, powiesz:

  • Majka na pewno pożyczy mi tę książkę.
    albo:
  • Majka na pewno pożyczy mi tę książkę.

Skojarz różne rodzaje intonacji!

  • W zdaniu oznajmującym intonacja opada.
    Np. Byłem w sklepie.
    Znak rozpoznawczy: kropka na końcu zdania.
  • W zdaniu rozkazującym intonacja opada wyraźniej niż w zdaniu oznajmującym.
    Np. Ubierz się ładnie!
    Znak rozpoznawczy: wykrzyknik na końcu zdania.
  • W zdaniu pytającym intonacja wznosi się.
    Np. Idziesz do kina?
    Znak rozpoznawczy: znak zapytania na końcu zdania.

Zobacz:

Akcent

Akcent wyrazowy

Zasady akcentowania w języku polskim