Co sobie wyobrażasz, słysząc słowo „pies”? Jamnika, boksera, a może po prostu kundelka? Każdy z nich jest psem, ale przecież nie każdy pies musi być jamnikiem – jest przecież tyle innych ras! Wszystko zależy od treści i zakresu danego wyrazu.
Każdy wyraz coś nazywa – to oczywiste! Na jego znaczenie składa się treść i zakres. Wróćmy do naszego psa – każdy może go sobie inaczej wyobrazić, ale zawsze pies będzie miał pewne cechy wspólne, które odróżnią go chociażby od kota.
Im zakres nazwy jest szerszy, tym mniej dokładna jest jego treść.
Zobacz!
Możesz powiedzieć: Dostałem ssaka. Zakres wyrazu ssak jest bardzo szeroki, ale jego treść bardzo uboga, niewiele nam mówi. Mogłeś dostać chomika, świnkę morską, kota, psa, a może nawet małpkę! Jeśli użyjesz wyrazu o tak szerokim zakresie znaczeniowym, właściwie wiele się nie dowiemy.
Co innego, gdybyś powiedział: Dostałem ratlerka. Zakres tego wyrazu jest niewielki (bo mieści się w nim tylko ta jedna, określona rasa psa), ale za to ma bardzo szeroką treść. Od razu wiemy, jak wygląda Twój piesek – jest malutki, chudziutki i wiecznie się trzęsie.
Zobacz! To wyrazy o szerokim zakresie, ale ubogiej treści:
- mebel (ale jaki? Szafa, stołek czy wersalka?)
- płyn (równie dobrze może to być sok pomidorowy, woda z kranu, jak i płyn do mycia naczyń!)
- roślina (czyli sosna, róża, koniczyna i burak. Każda jest inna, ale przecież wszystkie są roślinami!)
Zobacz! Te wyrazy mają bardzo wąski zakres, ale najbogatszą treść:
- śrubokręt (od razu możesz sobie wyobrazić, jak wygląda to narzędzie i pomylisz go z innym)
- spodnie (to odzież, która ma dwie nogawki i włożysz ją na nogi)
- rap (gatunek muzyki)
Im szerszy jest zakres, tym więcej obejmuje wyrazów – pojazdem może być hulajnoga, rower, pociąg lub samochód. W momencie, kiedy zawęża się zakres wyrazu, jego treść jest coraz bogatsza, konkretniejsza – i tym samym coraz mniej przedmiotów może się do niego zakwalifikować. Ale jeśli komuś powiesz, że kupiłeś samochód, to zakres tego wyrazu i tak będzie za szeroki – nie wiadomo, czy kupiłeś trabanta, czy pontiaka. Kupiłem mercedesa – treść tego wyrazu jest na tyle bogata, że jeśli ktoś zna się na samochodach, bez trudu może sobie wyobrazić, co kupiłeś.
Zapamiętaj!
Im zakres nazwy jest szerszy, tym mniej dokładna jest jego treść. Natomiast im zakres będzie węższy, tym treść będzie bogatsza.
Zobacz: