Kiedy przeglądasz dzienniki i czasopisma, zwróć uwagę na tytuły i podtytuły artykułów, które często zawierają formy imiesłowowe. Oto kilka przykładowych tytułów i podtytułów z imiesłowami z młodzieżowych czasopism:
„Śmigający Adam (Małysz)”
„Twistujące pasemka (włosów)”
„Dwie skandalistki: śpiewająca od lat 20 Madonna i 20-letnia Britney…”
„Jak na Julię nie była pięknością przyprawiającą Romea o zawał serca!”
„Pachnący konkurs! Wygraj perfumy!”
„Zadbana, pachnąca, elegancka – a więc ideał!”
„Terminarz dziewczyny zadbanej”
„Rozśpiewana rodzinka”
„Proste (włosy) wśród kręconych”
„Tajemnice ukryte w literach”
„Trafione w dziesiątkę”
„Mel Gibson ostatnio widziany (i podziwiany) w filmie «Czego pragną kobiety»”
„Wampir (Wojtek Jagielski) o stępionych ząbkach!”
„Najbardziej fajowy muzyczny magazyn tylko dla zwariowanych nastolatków!”
„Zakręcone klimaty”
„Ulubione słowa panny A. (Anity Lipnickiej)”
„Świat zakochanych”
Oczywiście z imiesłowami zetkniesz się nie tylko w tytułach i podtytułach, ale w różnych tekstach prozatorskich, poetyckich, ćwiczeniach.
Dwa w jednym
Czasownik i przymiotnik = imiesłów przymiotnikowy
Dlaczego dwa w jednym?
Ponieważ imiesłowy przymiotnikowe pod względem znaczenia nawiązują do czasowników, a pod względem odmiany – do przymiotników. Imiesłowy przymiotnikowe nazywają czynność lub stan, ale odmieniają się tak jak przymiotniki, czyli przez przypadki, liczby i rodzaje. Ponadto odpowiadają na pytania przymiotnika: jaki? jaka? jakie?.
jaki ? śmigający, czyli taki, który (co robi?) śmiga
jakie? twistujące, czyli takie, które ( co robią?) twistują
jaka? śpiewająca, czyli taka, która (co robi?) śpiewa
jaka? rozśpiewana, czyli taka, która (co robi?) śpiewa z zamiłowaniem, z zapałem
Przyjrzyjmy się budowie imiesłowów przymiotnikowych:
śmigający, twistujące, śpiewająca, przyprawiającą, pachnący, zadbana, pachnąca, zadbanej, rozśpiewana, kręconych, ukryte, trafione, widziany i podziwiany, stępionych, zwariowanych, zakręcone, ulubione, zakochanych.
TEMAT CZASOWNIKA
. +
PRZYROSTEK (-ąc, -n, -on, -t)
. +
KOŃCÓWKI ODMIANY PRZYMIOTNIKOWEJ (-y, -e, -a, -ą, -ej, -ych i inne)
śmigaj + ąc + y
twistuj + ąc + e
śpiewaj + ąc + a
przyprawiaj + ąc + ą
pachn + ąc + y
zadba + n + a
kręc + on + ych
ukry + t + e
Pisownia
Partykułę przeczącą „nie” z imiesłowami przymiotnikowymi piszemy łącznie.
Krzyżówka z hasłem
Wyrazy podkreślone mają wam ułatwić utworzenie zaprzeczonych imiesłowów przymiotnikowych. W kolejnych hasłach krzyżówki wytłuszczone zostały imiesłowy przymiotnikowe dla oswojenia się z tą częścią mowy i pisownią ich z partykułą przeczącą „nie”:
1. Nieulegający stłuczeniu; niedający się stłuc.
2. Niedający się określić; nieustalony, niejasny.
3. Taki, którego nikt nie naruszył; cały, całkowity, nietknięty.
4. Wzbudzający niepokój, obawę, niepewność.
5. Niedający się zbadać, wyjaśnić, zgłębić; nieodgadniony, tajemniczy.
6. Taki, którego nie można zapomnieć, niedający się zapomnieć.
7. Niedający się niczym wzruszyć; trwający w swoich przekonaniach.
8. Niebędący zaangażowanym, zainteresowanym czymś, związanym z czymś.
9. Niedający się zastąpić, niezbędny.
10. Niedający się załatwić mimo starań i zabiegów.
11. Niemający uzasadnienia, podstaw; bezpodstawny, niesłuszny.
12. Taki, którego nie można zwyciężyć, pokonać; niepokonany.
13. Niedający się nazwać.
Wyjątek
„Nie” z imiesłowem przymiotnikowym piszemy rozdzielnie, kiedy jest on wyraźnie przeciwstawiony w zdaniu innemu imiesłowowi:
Widziałam w parku mężczyznę nie bijącego, lecz głaszczącego swojego synka.
Ten ozdobny wzór nie naszyty, ale wyhaftowany był na serwetce.
Nie napisane, lecz wyryte było jego imię na płycie.
Dwa w jednym
Czasownik i przysłówek = imiesłów przysłówkowy
Imiesłowy przysłówkowe mają właściwości czasowników (oznaczają czynność lub stan), ale podobnie jak przysłówki pozostają nieodmienne. Ponadto odpowiadają na pytania przysłówka: jak? w jaki sposób? kiedy?.
Oto przykłady:
- jadł (w jaki sposób?) milcząc (od milczeć),
- wyszedłszy (od wyjść), zamknął drzwi (kiedy?),
- szedł (jak?), śpiewając (od śpiewać),
- ukłoniwszy się (od ukłonić się), wyszedł (kiedy?)
Ćwiczenie w kilka sekund.
Uporządkuj w jak najkrótszym czasie niżej podane imiesłowy przysłówkowe w kolejności alfabetycznej.
nie przeczytawszy, nie doszedłszy, nie pisząc, nie czytając, nie zabrawszy, nie czekając, nie zjadłszy, nie obliczywszy, nie jedząc, nie wiedząc, nie spostrzegłszy, nie chcąc, nie pamiętając, nie powiedziawszy, nie zrobiwszy.
Jak zbudowane są imiesłowy przysłówkowe?
TEMAT CZASOWNIKA + PRZYROSTEK -ąc, -łszy, -wszy
Pisownia
„Nie” z imiesłowami przysłówkowymi piszemy oddzielnie.
Rozwiązania zadań
Odpowiedzi do krzyżówki z hasłem:
1. nietłukący, 2. nieokreślony, 3. nienaruszony, 4. niepokojący, 5. niezbadany, 6. niezapomniany, 7. niewzruszony, 8. niezaangażowany, 9. niezastąpiony, 10. niezałatwiony, 11. nieuzasadniony, 12. niezwyciężony, 13. nienazwany
Hasło: To są imiesłowy. Dodajmy, że przymiotnikowe.
W kilka sekund:
nie chcąc, nie czekając, nie czytając, nie doszedłszy, nie jedząc, nie obliczywszy, nie pamiętając, nie pisząc, nie powiedziawszy, nie przeczytawszy, nie spostrzegłszy, nie wiedząc, nie zabrawszy, nie zjadłszy, nie zrobiwszy.
Zobacz: