Pisownia partykuł

Kiedy razem, a kiedy osobno?

Pisownia partykuły: -że, -li

• Partykuły -że, -li pisz zawsze razem
  – Idźże w końcu do domu.
  – Zróbże sobie chwilę przerwy.
  

Pisownia partykuł: no, czy, niechaj, niech, oby

• Partykuły no, czy, niechaj, niech, oby piszemy oddzielnie:
  – Podejdź no tutaj!
  – Niech nikt się nie skarży!

Pisownia partykuły -by

• Partykułę -by piszemy zawsze łącznie z:
  • osobowymi formami czasowników – zrobiłbym, poszłoby, malowałaby;
  • ze spójnikami gdy, że, a – gdyby, żeby, aby;
  • z wyrazem porównawczym – jakby, niby;
  • innymi partykułami – niechby
    
    
• Partykułę -by piszemy zawsze osobno z:
  • nieosobowymi formami czasowników – uszyto by, robić by
    
  • czasownikami modalnymi (warto, można, trzeba) pełniącymi funkcję czasownika – trzeba by, można by, warto by.

 

Pisownia wyrazów z partykułą nie

Partykułę nie piszemy łącznie zawsze z:

• rzeczownikami
  nieszczęście, nieporządek, nieśmiałość, nieostrożność
  Uwaga! Wyrazy zakończone na -anie, -enie, -cie są także rzeczownikami, chociaż odczasownikowymi, dlatego partykułę nie piszemy z nimi łącznie – niepalenie, nieściąganie, niemycie.
  

• przymiotnikami w stopniu równym
  – niemiły, niegłupi, niedrogi, niegrzeczny
  

• przysłówkami odprzymiotnikowymi w stopniu równym
  – niemiło, nielekko, nieładnie, niedobrze, nieprzekonująco.
  

• imiesłowami przymiotnikowymi czynnymi i biernymi zakończonymi na -ący, -ny, -ony, -ty
  – nieumiejący, nierosnący, niedomyty, nieodgadniony, nieugięty
  

Uwaga!
Możesz napisać nie oddzielnie z rzeczownikiem, przymiotnikiem i imiesłowem przymiotnikowym, gdy napotkasz wyraźne przeciwstawienia treści w zdaniu:

• To nie przyjaciel, ale wróg.
• Mieliśmy nie łatwy, ale trudny egzamin.
• Talerz był nie umyty, ale brudny.

 

Partykułę nie piszemy rozdzielnie z:

• czasownikami w formie osobowej
  – nie potrafię, nie byłem, nie pojadę;

• formami nieosobowymi czasownika zakończonymi na -no, -to
  – nie umyto, nie zrobiono, nie pojechano, nie zbito;

• przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym
  – nie milszy, nie najmilszy, nie większy, nie głupszy, nie największy, nie najgłupszy, nie najlepszy;

• bezokolicznikami
  – nie dostawać, nie śpiewać;

• przysłówkami odprzymiotnikowymi w stopniu wyższym i najwyższym
  – nie milej, nie najmilej, nie gorzej, nie najładniej;
  

• przysłówkami niepochodzącymi od przymiotników
  – nie bardzo, nie całkiem, nie teraz;

• imiesłowami przysłówkowymi współczesnymi i uprzednimi (-ąc, -łszy, -wszy)
  – nie robiąc, nie śpiewając, nie dojechawszy, nie zjadłszy, nie zrozumiawszy;
  

• liczebnikami
  – nie drugi, nie piętnasty, nie pół, nie półtora;

• wyrażeniami przyimkowymi
  – nie za granicą, nie nad morzem, nie przy drodze;
  

• zaimkami
  – nie taka, nie ja, nie wy, nie tamten, nie każdy, nie wszędzie;
  

• partykułami: byle, lada
  – nie byle jaki, nie byle gdzie, me lada gratka, nie lada okazja;
  

• z wyrazami występującymi w znaczeniu czasownikowym lub w funkcji orzecznika:
  – nie szkoda, nie warto, nie wolno, nie trzeba, nie żal, nie sposób, nie należy;
  

• z wyraźnymi przeciwstawieniami
  – Nie bohater, lecz tchórz;
  – Nie szczęście, ale wyjątkowy pech.
  – Nie ładny, ale brzydki;
  – Piję nie mleko, ale herbatę.
  – Nie dziś, ale jutro;
  – Nie tutaj, ale tam.
  – Nie czytający, ale oglądający
  – Nie wiszące ani nie leżące przedmioty

 

Zapamiętaj wyjątki!

• niejeden (w znaczeniu „wielu”) – Niejeden uczeń nie przygotował się do lekcji.
• nieswój (w znaczeniu „niezdrów”) – Tomek jest jakiś nieswój, chyba ma gorączkę.
• niewiele, niewielu – Niewiele materiału zostało nam do przerobienia.
• nieco, niecoś – Nieco narozrabiałem w autokarze.
• niejaki – Niejaki Arkadiusz K. jest poszukiwany za napad.
• niektórzy – Niektórzy lubią poezję.
• niekiedy – Niekiedy mam ochotę na odrobinie szaleństwa.
• niegdyś – Niegdyś nie było takich huraganów.

czasowniki:

• niedowidzieć ( = słabo widzieć) – Wnusiu, przeczytaj mi sms, bo niedowidzę;
• niedomagać (= chorować) – Moja babcia od dwóch miesięcy niedomaga;
• niedosłyszeć (= słabo słyszeć) – Czy możesz powtórzyć, bo niedosłyszałam;
• nienawidzić, – Nienawidzę uczyć się zasad ortografii.

Zobacz:

Części mowy. Podstawowe informacje. (ćwiczenia)

Partykuła

Zasady polskiej ortografii

https://aleklasa.pl/gimnazjum/gramatyka/c186-ortografia/podstawowe-zasady-polskiej-ortografii-2

https://aleklasa.pl/gimnazjum/gramatyka/c186-ortografia/jak-pisac-bym-bys-by-bysmy-byscie-razem-czy-oddzielnie-2

Ortografia TEST