Na kartkówce z języka polskiego może pojawić się takie zadanie:
Nazwij podane zdania złożone współrzędnie.
- Zapomniałem zeszytu do matematyki, dlatego musiałem wrócić do domu.
- Była susza, więc podlałem kwiaty w ogrodzie.
- Pisałam list do Majki i słuchałam muzyki.
- Pojadę na narty w góry albo wybiorę się do dziadka nad morze.
- Wyszedłem wcześnie z domu, ale spóźniłem się na autobus.
- Idziesz do domu czy jedziesz na basen?
Uwaga!
W każdym z tych zdań są dwa orzeczenia.
Jak zabierzesz się do rozwiązania tego zadania?
Przede wszystkim przypomnij sobie, co to jest zdanie złożone.
Zapamiętaj!
Zdanie złożone to takie zdanie, w którym są co najmniej dwa orzeczenia, np.
Mama lepi pierogi i słucha muzyki.
Majka odrobi lekcje i pojedzie do stadniny.
Wyjechałem na wakacje, więc nie mogłem przyjść do ciebie.
Aby określić zdania złożone współrzędnie podane w zadaniu, musisz też przypomnieć sobie rodzaje zdań współrzędnych. Pamiętaj, że są 4 rodzaje zdań złożonych współrzędnie:
- zdania złożone współrzędnie łączne,
- zdania złożone współrzędnie rozłączne,
- zdania złożone współrzędnie przeciwstawne,
- zdania złożone współrzędnie wynikowe.
Co jeszcze jest ważne?
W każdym zdaniu znajdziesz inne spójniki, a po nich szybko poznasz, jaki to rodzaj zdania!
Rodzaje zdań złożonych współrzędnie
Zdanie złożone współrzędnie łączne
Jak je rozpoznać?
W zdaniu jest ten sam wykonawca czynności, np.
- Maciek sprząta pokój psa i słucha muzyki. (Maciek i słucha, i sprząta)
- Magda rysuje i je cukierka.
- Napisałem wypracowanie oraz narysowałem krajobraz jesienny.
Zapamiętaj spójniki zdań łącznych: i, a, oraz.
Tak wygląda wykres zdania łącznego!
Magda rysuje i je cukierka.
_________ ….. _________
. 1 2
Zdanie złożone współrzędnie rozłączne
Jak je rozpoznać?
W zdaniu rozłącznym mówi się o czynnościach, które się wzajemnie wykluczają. Co to znaczy? To, że wykonawca czynności może wybrać i wybierze tylko jedną z czynności, np.
- Damian wyjedzie na wycieczkę albo zostanie w domu.
- Jutro napiszę do ciebie SMS-a albo zadzwonię.
- Wolisz lizać lody czy chrupać chipsy?
Zapamiętaj spójniki zdań rozłącznych: lub, albo, bądź, czy.
Tak wygląda wykres zdania rozłącznego!
Jutro napiszę do ciebie SMS-a albo zadzwonię.
_____________________ ……. ________
. 1 2
Zdanie złożone współrzędnie wynikowe
Jak je rozpoznać?
W zdaniu wynikowym treść zdania drugiego wynika z treści zdania pierwszego, np.
- Mam pieniądze, więc kupię sobie książkę.
- Miałem gorączkę, dlatego nie byłem u babci na obiedzie.
- Uwielbiam zwierzęta, zatem w sobotę wybiorę się na wystawę psów.
Zapamiętaj spójniki zdań wynikowych: więc, toteż, dlatego, zatem.
Tak wygląda wykres zdania wynikowego!
Mam pieniądze, więc kupię sobie książkę.
————————> ….. >—————————
. 1 2
Zdanie złożone współrzędnie przeciwstawne
Jak je rozpoznać?
W zdaniu przeciwstawnym są przeciwstawione różne osoby, cechy czy czynności, np.
- Wyszedłem przed 7 z domu, ale spóźniłem się na urodziny Marcina.
- Nad morzem pada deszcz, a w górach świeci słońce.
Zapamiętaj spójniki zdań przeciwstawnych: ale, lecz, a, jednak, natomiast, zaś.
Tak wygląda wykres zdania przeciwstawnego!
Nad morzem pada deszcz, a w górach świeci słońce.
————————> ….. <—————————
. 1 2
Teraz już wiesz, jak określić podane w zadaniu zdania współrzędne. Zobacz, jak poprawnie to zrobić:
- Zapomniałem zeszytu do matematyki, dlatego musiałem wrócić do domu. – zdanie złożone współrzędnie wynikowe
- Była susza, więc podlałem kwiaty w ogrodzie. – zdanie złożone współrzędnie wynikowe
- Pisałam list do Majki i słuchałam muzyki. – zdanie złożone współrzędnie łączne
- Pojadę na narty w góry albo wybiorę się do dziadka nad morze. – zdanie złożone współrzędnie rozłączne
- Wyszedłem wcześnie z domu, ale spóźniłem się na autobus. – zdanie złożone współrzędnie przeciwstawne
- Idziesz do domu czy jedziesz na basen? – zdanie złożone współrzędnie rozłączne
Zobacz: