Liryka to nazwa jednego z trzech rodzajów literackich (obok epiki i dramatu). Zawiera zasób utworów lirycznych, czyli liryków i innych gatunków, które w formie wierszowanej wyrażają uczucia, a nie opis. W starożytnej Grecji epoka liryki przypada na VII i VI w p.n.e. Wówczas liryka była zaliczana do muzyki i z muzyką była związana. Nazwa natomiast pochodzi od liry – instrumentu strunowego, popularnego w Grecji. Poezja liryczna wywodzi się bowiem z muzyki wykonywanej na lirze.
Twórcy greckiej liryki
Safona
- VII/VI w. p.n.e.
- strofa saficka
Tyrteusz
- VII w. p.n.e.
- poezja tyrtejska
Symonides
- VI/V w. p.n.e.
- łzy symonidowe
Anakreont
- VI w. p.n.e.
- anakreontyk
Lirycy greccy to:
- Tyrteusz (gr. Tyrtajos) (VII w. p.n.e.),
- Safona (VII/VI w. p.n.e.),
- Anakreont (VI w. p.n.e.),
- Symonides (VI/V w. p.n.e.).
Grecy dla określenia poezji lirycznej używali też nazwy melika – od mélos człon melodii, fraza, śpiew, pieśń, co akcentuje pieśniowy charakter utworów lirycznych.
Zapamiętaj!
Liryka w swoich początkach nierozerwalnie związana była z muzyką – wywodzi się z modlitw odprawianych przy akompaniamencie instrumentów, te zaś powoli przeradzały się w pieśni.
- Pieśni zbiorowe
hymny, treny (wykonywane chóralnie) - Pieśni indywidualne
elegie (tematyka miłosna, biesiadna, wojenna)
Poezja tyrtejska – wywodzi się od Tyrteusza – poety-patrioty, który pieśnią swą potrafił wzniecić w żołnierzach ducha walki i zagrzewać ich do boju. Więcej! Sam nie poprzestawał na pieśni, lecz ruszał na wojnę. Taką postawę nazywamy tyrteizmem. Odżywała w epokach wojen, powstań, walki o wolność. W Polsce – w romantyzmie i w czasie powstania warszawskiego.
Anakreontyk – to lekki, krótki utwór biesiadny, najczęściej poświęcony miłości. Nazwę wziął od imienia swojego twórcy – Anakreonta.
Epigramat – krótki, celny utwór, wyrażający myśl filozoficzną lub moralną, nawet dowcip – zamknięty trafną pointą. Wywodzi się z napisów, które umieszczano na posągach lub grobowcach.
Zobacz:
Jak liryka antyku realizowała myśl filozoficzną starożytnej Grecji?