Jeden z najstarszych, obok komedii, gatunków dramatu. Jej istotą jest konflikt tragiczny, który dotyczy głównego bohatera.
Cechy:
- Przedstawione wydarzenia oparte są na znanych widzom mitach.
- Akcja tragedii rozwija się wokół nieuchronnego, niemożliwego do rozwiązania konfliktu. Mamy do czynienia ze zderzeniem zamiarów bohatera i nadrzędnych czynników (Fatum, wola bogów, klątwa). Edyp nie chciał być zabójcą ojca, pragnął być dobrym i sprawiedliwym władcą, doprowadzić królestwo do rozkwitu, być dobrym mężem i ojcem… Wyszło zupełnie inaczej.
- Główny bohater jest szlachetnym człowiekiem (choć niepozbawionym pewnych wad!). Podejmuje działania w imię wyznawanych przez siebie wartości, co prowadzi go do klęski, choć jego zamiary są szczytne.
- Tragedia kończy się zazwyczaj klęską (czasem śmiercią) bohatera.
- Zgodnie z zasadą decorum (stosowności stylu do gatunku ) bohaterami tragedii mogli być tylko ludzie szlachetnie urodzeni – często pochodzący z rodów królewskich, jak Edyp czy Antygona. Przemawiali językiem wysokim, wolnym od rubasznych żartów czy niskiego poczucia humoru, od którego nie stroniła komedia.
- Zgodnie z zasadą trzech jedności – akcja rozgrywa się w jednym określonym miejscu (np. pałac w Tebach), czasie (jedna doba) i podejmuje jeden wątek – wyjaśnienie tajemnicy klęsk miasta.
- Konieczna obecność chóru, który komentuje wydarzenia.
Kompozycja tragedii greckiej
Tragedia grecka miała ściśle określoną budowę:
PROLOGOS – wprowadzenie w fabułę tragedii,
PARODOS – pierwsza pieśń chóru,
EPEISODIA – odpowiedniki aktów, przeplatały się z nimi:
STASIMONY – pieśni chóru
EXODOS – finał, przynoszący rozwiązanie akcji komentarz chóru, który schodził już ze sceny.
Uwaga!
Za twórcę tragedii antycznej uważany jest półlegendarny Tespis, który wprowadził na scenę pierwszego aktora. Rozwój tragedii wiąże się z wybitnymi dramatopisarzami: Ajschylosem (wprowadził drugiego aktora) i Sofoklesem (dzięki niemu na scenie pojawił się trzeci aktor).
Terminy związane z tragedią antyczną
- Katharsis – duchowe oczyszczenie. Kategoria przypisana przez Arystotelesa tragedii greckiej. Polega na tym, iż widz doznaje oczyszczenia poprzez obserwację dziejów bohatera. Staje się tak przez przeżycie uczucia litości i trwogi. Litujemy się, bowiem gdy obserwujemy nieszczęścia człowieka niewinnego, doznajemy trwogi – widząc jego podobieństwo do nas samych.
- Hybris – pycha, pewność swoich racji, zarozumiałość – stały się przyczynami klęski Edypa.
- Tragizm – kategoria charakterystyczna dla tragedii. Polega na uwikłaniu bohatera w konflikt tragiczny – czyli w sytuację, w której każda decyzja będzie zła. Jakkolwiek postąpi bohater tragiczny, ściągnie na siebie nieszczęście. Nie należy mylić tragizmu i tragedii w tym sensie z tragedią życiową, potocznie rozumianą jako splot złych wydarzeń i nieszczęść.
- Ironia tragiczna – bohater stara się uniknąć klątwy – a jak na ironię – tym bardziej ją wypełnia. Jego działanie wynika zazwyczaj z niewiedzy.
- Hamartia – wina niezawiniona. Bohater rzeczywiście popełnia zbrodnię, ale czyni to nieświadomie, jak choćby Edyp, poślubiając własną matkę.
Zobacz: