Nowatorstwo Sklepów cynamonowych

Co to za utwór?

Sklepy cynamonowe są rodzajem ufantastycznionej autobiografii. Wszystkie fakty z życia twórcy zostały wzbogacone przez jego wyobraźnię, toteż światem Sklepów cynamonowych rządzą nie tyle prawa fizycznej rzeczywistości, ile raczej snu i fantazji.

Utwór przetwarza mity towarzyszące dzieciństwu pisarza i przekształcone przez jego wyobraźnię. Najważniejszym z nich jest mit ojca, który w żydowskiej rodzinie (a Schulz był Żydem) zajmował wyjątkową, uprzywilejowaną pozycję. Jego losy opisane w Sklepach… zawierają aluzje do postaci oraz wydarzeń znanych z Biblii. Tak jak w Księdze Rodzaju ma on na imię Jakub, jest władcą ptasiego królestwa (jak Noe), staje się ­natchnionym prorokiem (jak Izajasz), w rozdziale Karakony zamienia się w robaka (aluzja do Hioba, który upokorzony przez los też czuł się marny jak robak).

Chociaż obok wielkości i dostojeństwa Schulz nadaje mu także cechy groteskowe (np. przedstawia go siedzącego na ogromnym porcelanowym urynale), to jednak ojciec zapisany w jego pamięci przypomina starotestamentowego Boga. Z tradycją żydowską, opartą w dużym stopniu na świętej księdze Torze, związany jest też powracający kilkakrotnie w Sklepach… inny ważny motyw. U Schulza też pojawia się księga – symbol wszelkiej wiedzy, która przybiera postać kalendarza z Nocy wielkiego sezonu, tajemniczego tekstu zapamiętanego z dzieciństwa, a nawet… albumu ze znaczkami (markownika – Wiosna). Kolejną obsesją Schulza jest kobieta – zawsze demoniczna, władcza i właśnie dlatego fascynująca. Dominuje nad mężczyzną jak służąca Adela nad ojcem lub ciotka Agata nad wujkiem Markiem.


 Jak uatrakcyjnić wypowiedź

Zwracają uwagę przewijające się przez cały utwór opozycje, które ilustrują złożoność życia i odczuwania. Oto niektóre:

  • witalność (bujność przyrody) – senność (małomiasteczkowa nuda),
  • wzniosłość – groteska (obok ojca w ten sposób przedstawiona została ciotka Agata, kuzynka Łucja oraz wuj Karol),
  • prawda (księga) – fałsz (Traktat o manekinach ukazujący śmieszność i małość człowieka, który chce być stwórcą jak Bóg, ale jego twory – manekiny są tylko bezdusznymi kukłami. Symbolizują one jednocześnie ludzi zdegradowanych do poziomu pustej zmysłowości),
  • tradycja (wartości prezentowane przez ojca) i nowoczesność (tandetność i zepsucie ulicy Krokodyli).

Wymienione mity i tematy pozwalają odtworzyć wydarzenia zapamiętane przez pisarza z dzieciństwa, które interpretuje jako dorosły już człowiek.

Nowatorstwo Sklepów cynamonowych wyrasta z buntu autora wobec tradycyjnych metod poznawania i opisywania rzeczywistości, dlatego sięga on po oryginalne środki wyrazu. Ufantastycznioną rzeczywistość przedstawia, używając techniki marzenia sennego, deformuje rzeczywistość, negując związki czasowo-przestrzenne, degraduje świat ludzi. Narracja Sklepów… prowadzona jest w pierwszej osobie, a narrator jest obserwatorem i komentatorem rzeczywistości.

Czym jest nowatorstwo?

To nowy, oryginalny sposób ujęcia jakiegoś tematu, ciekawe, świeże pomysły kompozycyjne, odkrywcze ujęcia natury filozoficznej. U Schulza mamy do czynienia z nowatorską prozą poetycką, niespotykanymi dotąd neologizmami i nowoczesnym ujęciem ludzkiej podświadomości wyobraźni i snu jako materii literackiej.

W kręgu zagadnień prozy Schulza

  • obraz prowincjonalnego miasteczka (niezwykle odmienionego mocą wyobraźni),
  • stare i nowe – napływ nowej cywilizacji, nowej epoki, innych wartości, które reprezentuje Ulica Krokodyli,
  • archetyp ojca – autorytetu moralnego i religijnego, głowy rodziny, swoistej kreacji Boga lub demiurga,
  • kobieta – symbol erotyzmu, ale także dominacji nad mężczyzną, władzy nad jego żądzami; kobieta jest nieznanym archipelagiem – fascynującym i tajemniczym, ale niebezpiecznym,
  • dzieciństwo – najważniejszy etap rozwoju człowieka; jest także swoistą krainą mitu – to, co wpływa na człowieka w dzieciństwie, wdziera się w jego psychikę – pozostanie na zawsze.

Zobacz:

Na czym polega mityzacja świata w Sklepach cynamonowych Bruno Schulza

Problematyka i nowatorstwo Sklepów cynamonowych Brunona Schulza

Sklepy cynamonowe do matury pisemnej (przykładowe tematy i motywy)