Sklepy cynamonowe idealne do tematów o:
• Motywie labiryntu
• Motywie snu, wyobraźni
• Dojrzewaniu
• Powrotach do lat dzieciństwa
• Motywie starości
• Ojcu w literaturze
• Związkach literatury z malarstwem
• Prowincji
• Motywach biblijnych
• Związkach literatury z filozofią
• Różnych sposobach konstruowania czasu i przestrzeni
Motyw labiryntu
Przykład sformułowania tematu
Motyw labiryntu w literaturze. Ukaż na wybranych przykładach.
Podpowiadamy
Powiedz o labiryncie mitologicznym, w którym ukryty był Minotaur, o nitce Ariadny, która wyprowadziła Tezeusza z labiryntu. Opowiedz o motywie labiryntu w Faraonie Prusa i podobnym motywie w Procesie Kafki. Wreszcie odwołaj się do opowiadań Schulza, w których w labirynt przemienia się nie nieznana, tajemnicza przestrzeń, obca kryjówka, lecz… układ pokoi w rodzinnej kamienicy czy układ ulic w rodzinnym mieście. To Schulzowskie odkrycie: wszystko kryje tajemnicę, dobrze znana przestrzeń też może być labiryntem.
Motyw snu
Przykład sformułowania tematu
Różne znaczenia motywu snu w literaturze. Omów na wybranych przykładach.
Podpowiadamy
Zwróć uwagę na funkcję snu. W niektórych utworach jest metaforą czy zapowiedzią śmierci. W innych o śmierci mówi się jako śnie wiecznym (np. w Trenach Kochanowskiego). W utworach realistycznych sen to tylko fizjologiczna czynność. W Biblii jest mowa o snach proroczych. Podobną funkcję pełni sen np. w noweli Konopnickiej Dym.
W Sklepach cynamonowych sen pełni jeszcze inną funkcję: przenika się z rzeczywistością spoza snu, nie można ich rozdzielić, narzuca prawa, jakimi rządzi się rzeczywistość, nawet ta „dzienna” (to prawa luźnych skojarzeń, asocjacji, poetyka snu jak w utworach surrealistycznych, porównaj z malarstwem surrealistów).
Dojrzewanie
Przykład sformułowania tematu
Motyw dojrzewania w różnych tekstach kultury. Omów na wybranych przykładach.
Podpowiadamy
Tu masz bardzo szeroki wybór tekstów, na które możesz się powołać.
• Dolina Issy Miłosza,
• Weiser Dawidek Huellego,
• Przedwiośnie Żeromskiego,
• Kronika wypadków miłosnych Konwickiego,
• Panna Nikt Tryzny i właśnie opowiadania Schulza.
Wszystkie łączy motyw dojrzewania i inicjacji. W opowiadaniach Schulza bohater przeżywa wtajemniczenia w erotyzm, w śmierć, w sztukę, sekrety świata. Zapuszcza się w nieznane dotąd rejony miasta i własnej wyobraźni, znajomą rzeczywistość widzi inaczej niż dawniej.
Powrót do lat dzieciństwa
Przykład sformułowania tematu
Powrót do lat dzieciństwa. Omów zagadnienie, analizując funkcję tego motywu w wybranych utworach.
Podpowiadamy
Zwróć uwagę na wyraz „funkcja” w temacie.
- Powołaj się na Pana Tadeusza – tu powrót do dzieciństwa jest ucieczką do krainy idealnej od trosk życia na obczyźnie, sporów emigrantów, problemów politycznych, jest miłym wspomnieniem.
- W powieści Myśliwskiego Widnokrąg powrót do dzieciństwa pozwala zrozumieć całe życie człowieka, miejsce, w którym znajduje się dziś.
- W Sklepach cynamonowych perspektywa dziecka jest perspektywą obowiązującą w utworze – pozwala maksymalnie uruchomić wyobraźnię i tworzyć karkołomne niekiedy wizje plastyczne i filozoficzne, w których zwykła książka z rachunkami przemienia się w Księgę, służąca zaś we władczą kobietę i ucieleśnienie erotyzmu, a ojciec w demiurga lub starotestamentowego proroka.
Motyw starości
Przykład sformułowania tematu
Starość jako motyw literacki. Omów zagadnienie na wybranych przykładach.
Podpowiadamy
Pokaż różne obrazy starości – możesz np. powołać się na Noce i dnie, gdzie pokazane zostają szaleństwa starości i to, jak trudno ją znieść, matka pani Barbary w starości i śmierci traci jakby część godności, ulega starczym kaprysom i zachciankom, męczy wszystkich.
- W Cudzoziemce Kuncewiczowej starość aktywnej i pięknej Róży jest rzeczą, z którą nie może się ona pogodzić. Frustracja starzejącej się kobiety ma źródła… w jej młodości i dzieciństwie. Przez cały swój dojrzały wiek bohaterka nie pogodziła się z utratą, jakiej doznała w młodości: utratą miłości, ojczyzny i kariery… Starość jest tu, o dziwo, bardzo bliska dzieciństwu, uszczęśliwienie kobiety może się odbyć poprzez powrót do lat jej wczesnej młodości – komplement lekarza odwołujący się do tamtych dawnych czasów przychodzi jednak za późno, by psychicznie uzdrowić Różę.
- W Chłopach starych ludzi ukazano jako niepotrzebnych i okrutnie traktowanych przez wiejską społeczność – ci, którzy przepisali ziemię dzieciom, żyją jakby na kredyt, dzieci starych rodziców i krewnych nie okazują im na ogół szacunku i nie otaczają troską. Nieraz wyrzucają ich z domu, tolerują to, że ich bliscy żebrzą, a nawet korzystają z ich finansowej pomocy. Nie daje się sprowadzić do takiej roli zbędnego elementu czy też sługi własnych dzieci potężny gospodarz Maciej Boryna, który synowi nie przepisuje ziemi. Dlatego to on, nie jego syn, przewodzi chłopskiej gromadzie, jest niezależny i upomina się o swoje prawo do szacunku i szczęścia. Rywalizuje z młodszymi nawet o kobietę i w pewnym momencie tę rywalizację wygrywa.
- Z kolei w wierszach Anny Świrszczyńskiej (nie są w lekturze, ale z łatwością odnajdziesz gdzieś tom jej wierszy) starość pokazana zostaje jako przedłużenie życia dojrzałego i młodego, mówiąca w wierszach wciąż znajduje w starych kobietach, nawet żebraczkach, swoje kolejne wcielenie.
Ojciec
Przykład sformułowania tematu
Ojciec w różnych tekstach kultury. Omów na wybranych przykładach funkcjonowanie tego motywu.
Podpowiadamy
- Pokaż różnorodne postacie ojców. Ojca Goriot wykorzystywanego przez córki, pana Orzelskiego z Nad Niemnem – bezradnego i sklerotycznego, przypominającego dziecko, człowieka, w którym nie znajdziesz wsparcia. Wreszcie – Macieja Boryny, zaradnego, niekiedy tyrana, gotowego rywalizować z młodszymi.
- Ojciec ze Sklepów cynamonowych to ojciec magicznie przemieniony – przypominający to biblijnego proroka, to demiurga, to wypchanego ptaka. Ten ojciec to osoba niekiedy wyniesiona na piedestał, niemal ubóstwiona, niekiedy upokorzona (np. w relacji z kobietami, Adelą).
- Odwołaj się też do filmów: Pręg Magdaleny Piekorz (toksyczny ojciec) i Kronika wypadków miłosnych Andrzeja Wajdy (ojciec samobójca).
Związki literatury z malarstwem
Przykład sformułowania tematu
Świat prowincji w prozie Brunona Schulza i obrazach Marca Chagalla. Dokonaj analizy porównawczej wybranych dzieł.
Podpowiadamy
Weź pod uwagę np. obrazy Chagalla: Nad miastem, Spacer, Skrzypek, Ponad Witebskiem.
Postacie z opowiadań Schulza i wymienionych obrazów żyją w malutkim miasteczku na prowincji, a więc w podobnej scenerii.
Na wymienionych obrazach Chagalla postacie nie trzymają się ziemi, ich życie rządzi się innymi prawami niż to, które znamy z realnego doświadczenia. Podobnie jest z bohaterami Schulza; są dość nieprawdopodobni. Postacie z obrazów Chagalla fruwają, osoby z prozy nauczyciela z Drohobycza przemieniają się w demiurgów, wypchane ptaki, zwierzęta… I to, i to jest poza granicami realności.
To, że postacie u Chagalla się unoszą, a u Schulza niekiedy gubią drogę na dobrze znanych uliczkach, świadczy o tym, że postacie te są dość słabo osadzone w czasie i prze‑strzeni. Poruszają się jak we śnie – to cechy oniryzmu i surrealizmu, obecnego zarówno u Schulza, jak i u Chagalla.
Wreszcie na niektórych obrazach (Skrzypek, Ponad Witebskiem) sceneria jest zimowa, podobnie np. w tytułowym opowiadaniu. Śnieg, ciemność, zimowa aura przydają przedstawianej rzeczywistości… tajemnicy, nadają baśniowy rys.
Prowincja
Przykład sformułowania tematu
Różne obrazy prowincji w wybranych tekstach kultury.
Podpowiadamy
Małe miasteczko było inspiracją opowiadań Schulza i zostało w nim przedstawione – rodem z piosenki Miasteczko Bełz, z charakterystycznymi postaciami Żydów, wyglądało zapewne podobnie. Jeszcze podobniej do miasteczka z opowiadań Schulza wyglądał Witebsk na obrazach Chagalla. Oto prowincja magiczna, senna, zamglona, okolice na poły baśniowe.
Inne, mniej poetyckie i baśniowe obrazy prowincji to – magiczne Kresy, miejsce współistnienia różnych nacji i kultur, w Kronice wypadków miłosnych, Dolinie Issy czy okrutne i naznaczone prymitywizmem i nietolerancją ich mieszkańców Kresy w książce i filmie Boża podszewka (książka Teresy Lubkiewicz-Urbanowicz, film Izabelli Cywińskiej).
Może pokaż też bardziej współczesne oblicza prowincji z powojennej Polski. Zobaczysz je w filmach: Ostatni dzwonek Magdaleny Łazarkiewicz, Marcowe migdały Radosława Piwowarskiego (tu akcent na dojrzewanie na prowincji, bunt i sytuację polityczną), Nad rzeką, której nie ma Andrzeja Barańskiego. Jeszcze współcześniejsze obrazy prowincji znajdziesz w filmach Żurek Ryszarda Brylskiego czy U Pana Boga za piecem Jacka Bromskiego.
Czas i przestrzeń
Przykład sformułowania tematu
Sposoby kreowania czasu i przestrzeni w wybranych utworach literackich.
Podpowiadamy
Zdecyduj się na kilka wyrazistych ujęć: przestrzeń jako labirynt – w prozie Kafki i opowiadaniach Schulza, ukształtowanie czasu i przestrzeni na podobieństwo snu (poezja surrealistów, obrazy Chagalla, proza Schulza), mityzacja czasu i przestrzeni (czas kolisty – Prawiek i inny czasy Olgi Tokarczuk, Reymonta i mityczny czas z trzynastym miesiącem u Schulza). Wreszcie ukształtowanie umownych czasu i przestrzeni w paraboli (Kafka i Dżuma Camusa).
Zobacz:
Problematyka i nowatorstwo Sklepów cynamonowych Brunona Schulza
Atmosfera niezwykłości w Sklepach cynamonowych Brunona Schulza (fragment: Labirynty zimowych nocy).
Na czym polega mityzacja świata w Sklepach cynamonowych Bruno Schulza