Henryk Ibsen potrafił ukazać przez pryzmat sztuki istotne problemy i konflikty ludzkiego życia. Często motywami jego utworów były: kwestie moralne, pieniądz i małżeństwo, demokracja. W Dzikiej kaczce podejmuje rozważania na temat prawdy, jej siły i roli w życiu człowieka. Losy bohaterów dramatu wykazują, że – wbrew pozorom – jest to sprawa dyskusyjna i wcale niejednoznaczna.
Życie bohaterów dramatu płynie spokojnym, uregulowanym trybem. Poznajemy małżeństwo Hjalmara Ekdala i Giny, ich córeczkę Jadwinię. Hjalmar wydaje się słabym, zakompleksionym człowiekiem, żyje w złudnym mniemaniu o wielkim wynalazku, który w przyszłości odkryje, już czuje się wynalazcą, tymczasem nie potrafi nawet zarobić jako fotograf na przyzwoite utrzymanie rodziny. Ojciec Hjalmara – stary Ekdal egzystuje z piętnem haniebnej przeszłości, był bowiem oskarżony o oszustwo wobec swojego wspólnika Werlego. On też stwarza sobie świat ułudy – urządza polowania na strychu, na którym hoduje dziką kaczkę. Niestety – egzystencja rodziny Ekdala zbudowana jest na kłamstwie. Hjalmar nie wie, że jego żona Gina była niegdyś kochanką Werlego, że jego córka Jadwinia jest najprawdopodobniej córką Werlego (wskazuje na to m.in. dziedziczna choroba oczu). Prawda o przeszłości wkrada się do ich życia za sprawą Gregersa – syna starego Werlego, który po długiej niebytności powrócił do miasta.
Młody Gregers Werle
– rzecznik prawdy – uważał, że tylko prawda może być podstawą do prawdziwego szczęścia, że nie można pozwolić żyć ludziom w fałszu, że świadomość prawdy pozwoli im zbudować swoje życie od nowa. W zgodzie ze swoją ideą informuje Hjalmara o przeszłości – jest zaskoczony reakcją przyjaciela. Oto Hjalmar zamiast dokonać aktu przebaczenia i rozpocząć nowe życie oparte na szczerości, odpycha swoją rodzinę i miłość córki. Doprowadza to do tragedii – Jadwinia popełnia samobójstwo.
Jaki stąd wniosek?
Prawda zniszczyła życie rodziny Ekdalów. Hjalmar był zbyt słabym człowiekiem, aby znieść ciężar prawdy. Czy zatem Gregers postąpił słusznie? Czy może rację miał doktor Relling, cyniczny lokator Ekdalów, który był z kolei rzecznikiem kłamstwa, twierdził, że „ludzie muszą marzyć, aby żyć”, że muszą leczyć się złudzeniami i kłamstwami, a prawda jest dla nich tylko siłą zniszczenia, a nie wyzwolenia. Rozwój wypadków w Dzikiej kaczce budzi przykre wnioski. Wydaje się, że nie należało Hjalmarowi mówić prawdy ani tego, że nigdy żadnym wynalazcą nie będzie. Można nazwać sprawcą wszystkiego Ginę – gdyż nie powiedziała prawdy, łącząc się z Hjalmarem. Lecz i usprawiedliwić ją łatwo – sam Hjalmar przyznaje, że nie ożeniłby się z nią, wiedząc o przeszłości. Problem nie kończy się jednak na łatwym pouczeniu: nie mów prawdy! Nie to przecież jest przesłaniem dramatu.
Raczej to, że:
- prawda nie zawsze jest wyzwoleniem i lekarstwem, wszelki fanatyzm – nawet rzecznictwo prawdy – jest złem,
- w społeczeństwie lub środowisku opartym na fałszu prawda może być tylko siłą niszczącą,
- słabi ludzie muszą tworzyć sobie złudzenia i ideologie, aby ich życie było do zniesienia.
Prawda?
- Prawda wyzwala – tak głosi Biblia.
- Prawda jest wieczna i niezależna od ludzkiego myślenia. Jest w Bogu – filozofowie średniowieczni.
- Prawda nie jest żadnym absolutem, bo zawsze zależy od perspektywy tego, kto ją wypowiada. Prawda jest służebna wobec woli mocy– Nietzsche.
- Prawda to wynik jakiejś postawy, która pozwala jak najlepiej żyć. Najważniejszy jest użyteczny dla życia ludzkiego aspekt prawdy – Dewey i James (pragmatyzm).
Uwaga
Dom lalki (Nora) – to równie znana sztuka autorstwa Ibsena. Dość ważna – bo główna bohaterka – Nora jest pierwsza kobietą literatury, która zapragnęła dowieść swojej równości z mężczyzną. W finale Nora opuszcza męża i troje dzieci, gdyż mąż zawiódł jej nadzieje i Nora postanowiła odnaleźć własną drogę życiową. A poszło właściwie o drobiazg: Nora traktowana jak domowa laleczka ma sumieniu fałszerstwo: oto kiedyś podpisała się za ojca, aby uzyskać pieniądze na leczenie męża. Latami żyła w ubóstwie, oszczędzając na sobie i spłacając dług. Gdy prawda wychodzi na jaw – mąż nie może darować jej przestępstwa, boi się kompromitacji (jest dyrektorem banku) i odwołuje się do niezłomnej moralności.
Zobacz:
https://aleklasa.pl/liceum/c323-bohater-literacki/gregers-werle-bohater-dzikiej-kaczki