Realizm – to pojęcie ogólne. Funkcjonuje jako nazwa prądu literackiego. Stosuje się także ten termin do określenia metody twórczej w malarstwie, literaturze, słowem w sztuce europejskiej. Tendencja ta zapanowała między romantyzmem a naturalizmem końca wieku. Mianem realizmu określamy ogół dążeń w literaturze i sztuce, który realnie, wiernie odzwierciedla życie codzienne człowieka w jego środowisku. Realizm jest metodą „fotograficzną” – niczego nie odkształca i nie pomija szczegółów.
Narodziny realizmu łączą się nierozerwalnie z literaturą francuską i pierwszą połową XIX wieku. Czasy te wydały znakomitych prozaików: Stendhala, Balzaka, Flauberta, potem naturalistów: braci Goncourt, Emila Zolę, Guy de Maupassanta. To w pierwszej połowie stulecia powstają największe powieści, kształtuje się ogólny model prozy realistycznej, a Aleksander Dumas tworzy cykl powieści historycznych. Francja przechodzi gwałtowne przemiany – od cesarstwa do republiki. Paryż staje się niekwestionowaną stolicą Europy. Stolicą kultury, mody i rozrywki. Wiek Balzaka jest wymagający: trzeba mieć dużo pieniędzy, by żyć modnie, szaleć w salonach i pokazywać się w teatrach.
Zapamiętaj!
Realista – to nie tylko pisarz czy malarz tworzący w duchu realizmu. Realistami nazywamy też ludzi, którzy kierują się rozsądkiem, a nie marzeniami, twardo stoją na ziemi, umieją obliczyć przyczyny i skutki zdarzeń, obcy im jest idealizm, fantazjowanie, mistycyzm.
Realiści pragną:
• odzwierciedlić prawdę o życiu w swoich dziełach,
• odkryć prawa rządzące rzeczywistością,
• zaprezentować świat z perspektywy przeciętnego odbiorcy,
• by codzienne życie uznać za temat godny sztuki, a nawet główny,
• by nie upiększać świata w sztuce, by pokazywać również przeciętność i brzydotę,
• by nie pomijać w sztuce tematów społecznych.
Ukochanym gatunkiem literackim realizmu była powieść.
Jej rolę zdefiniował Stendhal:
„Powieść jest zwierciadłem, w którym przeglądają się idący gościńcem”.
Uwaga! Założenia realizmu i formę powieści realistycznej zmodyfikowali naturaliści.
Zobacz: