Określenie dat granicznych realizmu jest dosyć kłopotliwe. W Europie mówimy

  • o prądzie literackim – o nazwie realizm
  • i o prądzie filozoficzno-społecznym – o nazwie pozytywizm.

Uwaga! W Polsce – o prądzie literackim i filozoficznym – nazywanym pozytywizmem. W dodatku – rozwój prądu w Polsce przypada znacznie później niż w Europie.

Ogólnie przyjmuje się, że z pozytywizmem filozoficznym w Europie mamy do czynienia od połowy od lat 50. do 80. XIX wieku. Wtedy to nastąpiło nasilenie nowych tendencji filozoficznych, a od 1850 realizm stał się hasłem programowym i ideą twórczą młodych pisarzy (Flauberta i innych).

Nazwa pozytywizm pochodzi od tytułu dzieła jednego z głównych filozofów epoki, czyli od Wykładów filozofii pozytywnej Augusta Comte’a. To właśnie ta praca dała początek szeregowi prac filozoficznych na temat nowego ujęcia świata, jaki proponował Comte w swoich Wykładach.

Zapamiętaj!
Pozytywizm, według Comte’a, to: realność (w opozycji do fantazji i cudowności), użyteczność, konstruktywność, czyli pozytywność (w opozycji do negatywnego, czyli burzenia), społeczny, nie jednostkowy, pewny i okreś­lony.

Zauważ!
Warto zwrócić uwagę na Anglię tych czasów – stała się prawdziwą potęgą kolonialną i krajem mieszczaństwa. Te lata zwie się epoką wiktoriańską (64 lata panowania królowej Wiktorii 1837-1901). Zupełnie różne to czasy od tych, które pamiętamy z kart romantycznych. Choćby w świecie obyczajów: skromność, surowość, powściągliwość. W świecie wartości: skromność, pracowitość, oszczędność. Panienki owych czasów nie miały wielkiej swobody i szczytem ich kariery było dobre zamążpójście, ale też właśnie wiek XIX zaczął wołać o emancypację kobiet i zrodził feminizm. Damy XIX wieku poruszały się jeszcze fiakrem, nosiły woalki i kapelusze, suknie bardziej surowe niż w romantyzmie (zapięte pod szyję), a panowie nosili laski, cylindry i bokobrody.

Zobacz:

Realizm – życiorys kultury

Kiedy narodził się realizm?

Realizm – dominująca kategoria twórcza

Program pozytywistów warszawskich

Realizm a romantyzm – porównaj epoki

Realizm – granice czasowe epoki

Realizm – dominująca kategoria twórcza

TEST z wiedzy o pozytywizmie z komentarzem cz. 1

TEST z wiedzy o pozytywizmie z komentarzem cz. 2

II połowa XIX wieku – realizm w Europie