Granice czasowe epoki
Z datami granicznymi epok literackich jest ten kłopot, że trudno podać konkretną datę i być pewnym, że skończył się na przykład romantyzm, a nastał pozytywizm. Jeśli chodzi o pozytywizm – w Polsce łatwiej ustalić te daty. W Europie – najwygodniej będzie przyjąć, że z realizmem mamy do czynienia od połowy XIX wieku (1850 rok) do lat 80. (kiedy to prozę zdominował nurt zwany naturalizmem).
Przyczyny:
- nasilenie się w połowie wieku nowych tendencji filozoficznych,
- ogłoszenie programu młodych twórców (m.in. Flauberta),
- fakt, że od roku 1850 – realizm stał się hasłem programowym i metodą twórczą.
Oczywiście te daty nie są ścisłe – w latach 30. ubiegłego stulecia (a zatem w dobie romantyzmu) tworzyli wielkie powieści realistyczne Stendhal i Balzak. Więc jak to – romantyzm czy realizm?
Cóż! Do dziejów literatury trzeba podejść z należytą cierpliwością. Obserwujemy zatem współbrzmienie nurtu romantycznego i realistycznego. Ten stan rzeczy ma miejsce do lat 60. XIX wieku.
Skąd pochodzi nazwa pozytywizm?
Od tytułu dzieła jednego z głównych filozofów epoki – czyli od Wykładów filozofii pozytywnej Augusta Comte’a. Wykłady owe zawierały i wyjaśniały zasady nowego myślenia o świecie, August Comte (czyt. Komt) zapoczątkował szereg teoretycznych wypowiedzi pozytywistycznych. Pozytywny – oznaczało dla ówczesnych ludzi: realny, praktyczny, życiowy, a nie cudowny. Dziś słowo to ma inny sens, pozytywny to dla nas – dodatni, dobry. Element realności i praktyczności pozostał tylko w polskiej nazwie epoki – pozytywizm.
Zobacz: