W pierwszej połowie XIX wieku w Polsce kwitnie romantyzm, a w wielu innych krajach już gaśnie i rodzi się nowy, potężny kierunek, który wkrótce ogarnie cały kontynent, a w Polsce przyjmie postać pozytywizmu. To realizm. Za jego początek uznaje się mniej więcej połowę wieku – rok 1850. Wprawdzie wielkie dzieła realistów, na przykład Honoriusza Balzaka, pojawiły się już wcześniej, ale na przykład artykuł programowy malarza Gustave’a Courbeta (czytaj: Kurbeta) pt. Realizm, o realizmie w malarstwie, opublikowano w roku 1855. Rozkwit literatury realistycznej przypada na drugą połowę XIX wieku. Dzięki niej możemy poznać prawdę o stuleciu wojen, powstań, rewolucji, ale też poszukiwań nowych dróg społecznego rozwoju. PRAWDĘ – bo istotą realizmu są fakty, prawdziwy obraz rzeczywistości. Jeśli to Dickens opisał Londyn, Balzak Paryż, a Prus Warszawę, możemy mieć poczucie, że tak te miasta wówczas wyglądały i tak toczyło się w nich życie.
Co oznaczało, a co oznacza słowo: pozytywny?
Nazwa pozytywizm pochodzi od tytułu dzieła jednego z głównych filozofów nowej epoki – czyli od Wykładów filozofii pozytywnej Augusta Comte’a (czyt. Komta). Wykłady owe zawierały i wyjaśniały zasady nowego myślenia o świecie, August Comte zapoczątkował szereg teoretycznych wypowiedzi pozytywistycznych. Pozytywny – oznaczało dla ówczesnych ludzi: realny, praktyczny, życiowyy. Dziś słowo to ma inny sens, pozytywny to dla nas – dodatni, dobry. Element realności i praktyczności pozostał tylko w nazwie epoki – pozytywizm.
Zobacz:
61. Realizm dziewiętnastowieczny – przedstaw podstawowe cechy tego prądu w literaturze.