REALIZM – mianem realizmu określa się te prądy w sztukach plastycznych oraz w literaturze, które za główne swoje założenie przyjmują zasadę prawdziwego ukazania rzeczywistości, codziennego życia człowieka i jego środowiska, a także praw rządzących światem. Wystarczy przypomnieć, że Stendhal nazwał powieść realistyczną „zwierciadłem przechadzającym się po gościńcu” – czyli dziełem, które wiernie i szczegółowo odzwierciedla rzeczywistość. Świat przedstawiony w dziele realistycznym ukazany jest z punktu widzenia przeciętnego odbiorcy, oceniany zgodnie z obowiązującym kodeksem moralnym i według zasad zdrowego rozsądku.

Realizm jako nazwa epoki literackiej – to określenie dotyczące kierunku, który zdominował literaturę II połowy XIX wieku, po epoce romantyzmu. Twórcy klasycznego realizmu: Charles Dickens, Stendhal, Honoriusz Balzak, Gustave Flaubert, Lew Tołstoj. Przedstawicielami realizmu w prozie polskiej byli słynni pisarze pozytywistyczni: Eliza Orzeszkowa, Henryk Sienkiewicz, Bolesław Prus.

Realizm obejmował tylko gatunki fabularne (głównie powieść), na poezję oddziałał wtórnie. Cechy:

• wszechwiedzący, obiektywny narrator;
• komentarz odautorski;
• kompozycja zamknięta (jednoznaczne zakończenie);
• dopuszczenie do głosu wszelkich odmian języka (np. gwary), jeżeli było to uzasadnione treścią;
• społeczno-psychologiczna motywacja postępowania bohaterów.

Z kolei w mowie potocznej określenie „realista” stosuje się wobec ludzi, którzy oceniają sytuację i podejmują decyzje, kierując się zdrowym rozsądkiem i trzeźwym spojrzeniem na sprawę, a nie marzeniami i mrzonkami.