William Szekspir żył w Anglii w II połowie XVI wieku. Do dziś to jeden z największych (dla wielu największy) dramaturgów wszech czasów. Za rządów Elżbiety I i Jakuba I był aktorem. Pochodził z miasteczka Stratford, w którym spędził również ostatnie lata życia. Przez około dwadzieścia lat mieszkał w Londynie.
Jego sztuki – zapomniane w epoce baroku i oświecenia, odkryte na nowo przez romantyków – grane są do dziś i uważane za klasykę teatru. Sztuki Szekspira to chyba najczęściej interpretowane i najczęściej wystawiane dzieła teatralne. Tłumaczone na całym świecie, w Polsce m.in. przez Jana Kasprowicza, Stanisława Koźmiana, Jarosława Iwaszkiewicza, Romana Brandstaettera, Stanisława Barańczaka.
Motywów szekspirowskich wiele jest także w sztuce. Niektóre utwory doczekały się filmowej ekranizacji, np. Poskromienie złośnicy, Romeo i Julia, Hamlet, Makbet.
Na czym polega uniwersalizm tych dzieł?
- Szekspir rozpatruje i ukazuje sprawy ludzkie, dotyczące człowieka zawsze, bez względu na epokę, historię, obyczaje.
- Motywem postępowania bohaterów są wielkie namiętności: miłość, nienawiść, zazdrość, chciwość.
- Tematami analiz bywają tu zło, mord, zemsta, walka o władzę, strach. Są to pojęcia ponadczasowe, towarzyszące człowiekowi na każdym etapie rozwoju cywilizacji.
Romantycy polscy (a szczególnie Juliusz Słowacki) uwielbiali Szekspira. Nawiązywali do jego fabuł, przejmowali jego rozwiązania kompozycyjne. Utworzono nawet termin szekspiryzm. Doskonały przykład to początek Kordiana Słowackiego:
[…] tam wiedźmy wespół z szatanem przyrządzają potrawę przyszłości…
Zapamiętaj!
Szekspir nie byłby Szekspirem, gdyby nie wprowadził pewnych innowacji. Zrewolucjonizował nie tylko teatr, ale i poezję. Jego sonety różnią się budową od wzorców przejętych z Petrarki. Mają trzy wersy – czterowiersze, a na końcu dwuwers – pointę. Rymuje się też większa niż u Petrarki liczba wierszy (abab cdcd efef gg).
Pierwsze pośmiertne wydanie dzieł Szekspira ustaliło ich podział na:
- dramaty z dziejów Anglii (kroniki historyczne) – Henryk VI (3 części), Ryszard III, Ryszard II, Henryk IV (2 części), Henryk V;
- komedie – Stracone zachody miłości, Sen nocy letniej, Wieczór Trzech Króli, Burza;
- tragedie – Romeo i Julia, Hamlet, Otello, Król Lir, Makbet, Antoniusz i Kleopatra;
- cykl Sonetów uznany za arcydzieło liryki angielskiej.
Uwaga!
Romantycy polscy (a szczególnie Słowacki) uwielbiali Szekspira. Nawiązywali do jego fabuł, przejmowali jego rozwiązania kompozycyjne. Utworzono nawet termin szekspiryzm. Doskonały przykład to początek Kordiana Słowackiego:
tam wiedźmy wespół z szatanem przyrządzają potrawę przyszłości…
Brzmi znajomo, prawda? Albo Balladyna – zabija siostrę, by zdobyć tron. Te ślady zbrodni, których nie da się ot tak po prostu zmyć. Pani zabija pana, pan – panią. To motywy z Szekspira i z romantycznych ballad.
Zobacz:
Szekspir jest nowatorem w dziedzinie kompozycji dramatu. Jakie wprowadził zmiany?