W dziedzinie rozwoju form dramatycznych zapisał się Szekspir jako twórca nowożytnego teatru. Wprowadził bowiem innowacje, odstępując od zasad tragedii klasycznej.
- Złamanie klasycznej reguły trzech jedności. W Makbecie nie została zachowana jedność miejsca – akcja rozgrywa się w komnatach pałacowych, na leśnej polanie, na polu bitwy. Nie zachodzi tu także jedność czasu. Akcja jest wielowątkowa: mamy do czynienia z tematem walki dobra ze złem, lecz także z politycznym (walka o władzę), psychologicznym (przemiany psychiki postaci), udziałem istot fantastycznych w toku akcji.
- Szekspir odstąpił także od zasady, według której na scenie mogło znajdować się najwięcej trzech aktorów. Dramat nowożytny zwiększa liczbę osób na scenie – dopuszcza nawet pokazywanie scen batalistycznych. Przykładem takich „tłumnych ujęć” jest choćby scena przedstawiająca ucztę na zamku.
- Następną cechą jest rezygnacja z zasady decorum – czyli odpowiedniości. Odpowiedniość (według wymogów klasycznych) polegała na tym, że dobór osób i stylu musiał odpowiadać gatunkowi sztuki. Tragedia była tzw. gatunkiem wysokim – nie ukazywała zatem postaci o zabarwieniu komediowym, pochodzących z ludu, nie uwzględniała stylu farsowego. Tymczasem Szekspir wprowadza do swoich utworów humor, np. w Makbecie w scenie 3 (akt II) z Odźwiernym, scenie wykorzystywanej przez reżyserów dla wprowadzenia komizmu.
- Cechą nową jest także zmienność charakteru postaci. Widać to na przykładzie samego Makbeta. Jego psychika ukazana na początku utworu wydaje się diametralnie różna od tej przedstawionej na końcu. Przechodzi przemianę od pewnego rodzaju „łagodności”, uległości wobec Lady Makbet, przez narastające uczucia ambicji, żądzy władzy, strachu… Z kolei Lady Makbet – na początku jawi się jako kobieta silna psychicznie, zdaje się być motorem działań swego męża, później jakby nie jest w stanie unieść ciężaru zdarzeń – popada w obłąkanie. W dramacie klasycznym taka przemiana nie występowała – postacie były raczej reprezentantami danego typu przez cały czas trwania sztuki.
- Prezentował moralność chrześcijańską: nagradzanie dobra i kara za zło.
- W tragediach Szekspira nie ma już chóru, ale w akcji współuczestniczą siły nadprzyrodzone.
- Tragedię rozwijał wg schematu:
- wprowadzenie,
- zawiązanie konfliktu,
- rozwój,
- punkt kulminacyjny,
- zakończenie
Inne cechy dramatów Szekspira:
- elementy fantastyki i grozy – nocna sceneria, działanie sił nadprzyrodzonych, zjawy, wizje i omamy (np. Lady Makbet czuje zapach krwi i widzi jej ślady na swych dłoniach), reakcja natury, odgłos puszczyka, nocny chrząszcz brzęczący „nocny nokturn”, żałosne jęczenia, kwilenie nocnego ptaka, krew, śmierć dziecka, osamotnienie bohaterów;
- wprowadzenie sił nadprzyrodzonych;
- wyznaczenie przyrodzie roli współbohatera – natura stoi na straży ładu i harmonii świata. Ciemność, złowieszcze huki wiatru, ogołocone drzewa, grzmoty i anomalia – las podchodzi pod zamek – towarzyszą zbrodniom, które zaburzają moralny porządek świata.
Zobacz:
Zasady dramatu szekspirowskiego